Iðunn : nýr flokkur - 01.12.1929, Side 78

400
Heimskautafærsla.
IÐUNN
band á mjög fjarlægum fímum. Á sfeinkolafímabilinu,
þegar hifabelfisloftslag var hér norður um Evrópu og
jafnvel norður í kuldabelti, er þannig álitið, að löndin
hafi verið lág. Víða í löndum er frá þeim tíma kalksteinn,
sem myndast hefir í grunnum sjó, er bendir til þess.
A miocen-f''manum uxu hér tré og jurtir, er sýna, að
þá hafi verið álíka heitt hér og nú er á Frakklandi eða
suður á Italíu. Surtarbrandslögin, sem mynduðust þá,
eru á ýmsri hæð frá sjávarborði, upp að 600 m. yfir
sjó eða meira. Upphaflega hafa þau þó sennilega mynd-
ast á líkri hæð, góðan spöl fyrir ofan sjávarborð, því að
augljóst er, að þau hafa brotnað síðan og missigið.
Sennilegast er, að jurtirnar og trén, sem surtarbrands-
lögin eru mynduð úr, hafi vaxið á sléttlendi lágt yfir
sjó. Þess vegna hefir sjávarborð getað staðið miklu
hærra hér á miocen-tímanum en nú, jafnvel það hæst,
sem það hefir komist.
Miklar líkur eru til þess, að sjávarborð hafi staðið
lægst, er jökultíminn sfóð hæst.1) Þá hafa jöklar, bæði
hér á landi og annarsstaðar, ekið grjótröstum á undan
sér í sjó fram út fyrir annes, niður á mikið dýpi.2) Það
er ólíklegt, að þeir hefðu getað ekið þessu grjóti þangað,
ef sjávarborð hefir ekki staðið þá miklum mun lægra
en nú.
Það virðist nokkurn veginn augljóst, að jöklar eigi
aðalþáttinn í myndun fjarða, því að firðir af sömu gerð
og firðir hér á landi eru eingöngu í þeim löndum, sem
hafa verið hulin jöklum á jökultímanum. Þeir eru þannig
hér á norðurhveli jarðar ekki sunnar en á 49° n.br. og
á suðurhvelinu ekki norðar en á 41° s.br. Hér á landi
er dýpi inni í sumum fjörðum alt að 200 m., en fyrir
1) Qeologiens Grunder II., av W. Ramsay, bls. 104: „Ocksá
de lillskarpningar i de mioterma förhállandena, som leda till verk-
liga isperioder, och de förmildringar av dem, som utmarka de
interglaciala skedena och nutiden, synas i fremsta rummet bero
pá niváoskillationer, som ökat eller minskat bergens och kontinen-
ternas höjd. I sialva verket talar allt för at denna var störst just
under kvartartidens första del dá nedisningen var mest omfattande“.
2) Hér jafnvel 100 — 120 m. Þ. Th.: Lýsing íslands I., bls. l**-