Prestafélagsritið - 01.01.1919, Side 119

Rannsóknir trúarlífsins.
115
upplýsingar með mestu varkárni, og það því fremur, þeg-
ar þess er gætt, hve sumir menn eru dulir og ófúsir á
að leggja til athugunar fram fyrir aðra það sem átt hefir
sér stað í dýpstu fylgsnum sálna þeirra.
En þrátt fyrir alla erfiðleika, hefir þó ótvírætt mikið og
mikilsvert rannsóknarefni fengist með þessari nefndu að-
ferð. Og úr því efni hefir verið unnið á þann hátt, að
fullyrða má, að með því sé varpað ljósi yfir margt í
trúarlífi manna til bstri skilnings og aukinnar þekkingar.
Skal nú reynt að benda á aðalsannindi þau, er menn
hafa fundið við þessar vísindalegu athuganir trúarlífsins.
Prófessor William James undirstrikar með feitu þá stað-
reynd, sem mönnum þráfaldlega hefir gengið erfitt með
að viðurkenna, að trúarlifið ekki aðallegast, og því siður
eingöngu, sé bnndið við hugsun mannsins eða i því fólgið
að tileinka sér ákveðin sannindi.
Hann segir um það meðal annars: »Þegar vér lítum
yíir trúarsvæðið í heild sinni, munum vér sjá, að mjög
mismunandi hugmyndir hafa verið þar ráðandi; aftur á
móti er tilfinningin annarsvegar og breytnin hinsvegar
ávalt hin sama; því að í raun og veru er ekki hægt að
greina muninn á breytni helga mannsins, hvort heldur
er stóuspekingur, kristinn eða Búddhatrúar. Þar eð kenn-
ingarnar, sem trúin fæðir af sér, eru ólíkar, hlýtur minna
vera undir þeim komið; og vilji menn skilja hið sanna
eðli trúarinnar, verða þeir að skoða tilfinningarnar og líf-
ernið sem óbreytilegri frumatriði hennar«.
Þannig farast James órð um þetta mikilvæga atriði
trúarlífsins.
Sumum kann að virðast að með þessum ummælum sé
nokkuð lítið gert úr þekkingunni. En þess ber að gæta, að
með ummælunum er verið að andmæla þeim sorglega mis-
skilningi margra manna, að trúræknin sé aðallegast í því
fólgin að aðhyllast og tileinka sér ákveðin trúarleg sannindi.
Hinu vilja ummæli þessa heimspekings auðvitað ekki bein-
ast gegn, að trúarbrögðin séu næsta ólík og stefni æði mis-