Prestafélagsritið - 01.01.1923, Blaðsíða 93

88
Jón Helgason:
Prestafélagsriti&.
hafningu efnanna kom jafn háleitu kraftaverki til leiðar og
efnabreytingin var. Almenn altarisganga fór aðeins fram einu
sinni á ári, páskadag, en annars var kveldmáltíðin um hönd
höfð í hverri messu og var sá hluti hennar, sem helgastur þótti
(kanon missæ), en þá neytti presturinn einn hinna helguðu
kveldmáltíðar-efna. Eins var þegar sálumessur voru fluttar;
en þar sem kveldmáltíðin var óblóðug endurtekning blóðfórnar
Krists á krossinum, þá urðu áhrif hennar hin sömu þeim til
handa, sem messan var haldin til minningar um. — Þá kom
brátt að því, að við hjúskaparstofnun var og leitað til kirkj-
unnar. Framan af var hjúskapurinn hér sem annarstaðar borg-
araleg stofnun, þar sem brúðgumi »keypti« brúði sína af for-
eldrum hennar og hin borgaralega staðfesting kaupmálans
fór fram í brúðkaupinu á eftir. En áður en menn vissu af,
var úr þessu orðin kirkjuleg athöfn, því að eftir skoðun kirkj-
unnar var hér um sakrament að ræða. I fyrstu myndaðist sú
venja, að trúlofunin fór fram í návist einhvers andlegrar
stéttar manns; frá lokum 13. aldar komast þrefaldar lýsingar
til hjónabands á. Lýsti enginn meinbugum á hjúskapnum mátti
brúðkaup halda og var það þá borgaralega viðurkent. En því
næst fór hin kirkjulega athöfn fram, og frá þeirri stundu var
hjúskapurinn líka kirkjulega viðurkendur. En kirkjulega at-
höfnin var sumpart fyrir kirkjudyrum (þar voru giftingar-hringar
blessaðir og brúðhjónin »gefin saman«), en sumpart fyrir altari
(púsunar-messa). Eftir brúðkaupið var enn hlutverk prestsins
að blessa hjónasængina er brúðhjónin voru háttuð. — Þá
gerðist og þörf á aðstoð kirkjunnar þegar andlátsstundin nálg-
aðist. Þá var sóttur prestur til þess að veita hinum deyjandi
hina síðustu smurning (»olean«), eftir að hann hafði meðtekið
drottins líkama. Loks fór greftrun hins dána fram sem full-
komlega kirkjuleg athöfn. Líkræður voru ekki fluttar í kirkju,
en við greftran tiginna manna var talað yfir gröfinni »áður
menn gengi frá greftri«. Þannig vitum vér, að Gissur Hallsson
talaði yfir moldum Þorláks biskups helga »langt erindi og
íagurt um þau tíðindi er þar höfðu gerzt«. En í kirkjunni
voru sungnar sálutíðir eða fluttar sálumessur og það ekki að-