Eimreiðin - 01.09.1962, Side 19

EIMREIÐIN
195
rnennska“, og eiga þau víst að tákna endemin í hvoru fyrir sig,
iiinni eldri Ijóðagerð og nútíma ljóðum. En hvað felzt svo meira að
'*ki þessum slagorðum? Á kannski að skilja þau svo að nesja-
^nnskan þýði einangrun, en hópmennskan hið gagnstæða? Eða
ker að skilja þetta á þá leið, að nesjamennskan tákni einfaldlega
lslenzka þjóðmenningu, en hópmennskan heimsmenningu? Það er
0rðugt að gera sér meginatriðin í þessum andstæðum ljós, nema
0rðUnum sé gefið eitthvert innihald og þau tengd staðreyndum, svo
að hægt sé að taka hreinskilnislega afstöðu til þeirra og vega og
^Ueta forsendur hvors um sig.
-\feð öðrum orðum: Ég geri ráð fyrir því, að meginkjarninn í
°esjamennskunni sé í því fólginn, að þar sé átt við menn, sem vilji
°afa hlutina staðbundna í sama farvegi, án þess þó að byggja
kriUgum sig kínverskan múr, en að fylgjendur hópmennskunnar
°ski eftir að hafa þetta öðruvísi og fara ekki troðnar brautir, en af-
neiti þó ekki með öllu gamla efniviðnum.
Þegar þetta er athugað nánar, kemur brátt í ljós, að í viðleitn-
lllr>i til að umhverfa því venjubundna, felzt vísir að óráðnu fram-
bðarhlutverki, ekki endursögn þess sem áður er kunnugt, heldur
Vrirheit, sem getur fyllt hugann hrifningarvímu. En þegar þessar
Þlraunir, sem ekki byggjast á fullmótaðri reynslu, eru bornar fram
Se,n góðar og gildar listrænar staðreyndir, er ekkert að undra þótt
^ysjamennskan eða fulltrúar hins vanabundna, fari fram á það, að
Uystárleikinn geri grein fyrir því, hvar í skelinni perlan sé falin.
Á þessu stigi málsins er ekki nægilegt að einblína á frábrigði í
UtUgerð: rímið. Tízka í klæðaburði er mjög breytileg í heiminum,
en engum hefur þó enn komið til hugar að skrifa menningarsögu
e,rivörðungu með snið skraddarans fyrir augum. Það væri líka að
§era of lítið úr skynsemi mannlegrar veru, ef ekki væri af öðru
‘*ð státa en ytra formi. Gildi nýrra sjónarmiða felzt í hugsjóninni,
syrti að baki þeim liggur, en hvaða form eða aðferð skáldin velja
Ser túlkun hugsjón sinni til framdráttar — hvort þau gera hlutina
llakta og afhjúpa þá tildrinu — er þeirra einkamál. Hins vegar er
v^ningin sjálf, andi verksins, öllum viðkomandi, ef skáldið vill
a þjóðaráheyrn. Það felzt ekki í því nein tortryggni við frumleik-
ann. þótt innviðirnir séu krufnir til mergjar.
hópmennskan skoðuð sem viðleitni til samruna við heims-
^enninguna eða vilji til að leiða erlend áhrif inn í íhaldssamar
stefnur þjóðfélagsins, verður hún að gera sér grein fyrir menningar-