Eimreiðin - 01.09.1966, Page 86

266
eimreiðin
þar sem ræðumaður sjálfur var talinn ágætastur allra. Flestir hrósuðu
sér auðvitað af sigrum sínum og landvinningum. Þegar röðin var komin
að Markúsi Aurelíusi, stóð hann upp og sagði aðeins þessa einu setn-
ingu: „Ég, lítilmótlegur lieimspekingur, ól aðeins með mér þann rnetn-
að, að valda aldrei öðrum þjáningu." Sagan segir, að þetta hafi þó
liaft þau áhrif á þessu guðaþingi, að hann hafi verið krýndur sem
mesti Rómverji allra tíma. — Hér er drepið á kjarna málsins. Hann
var ekki krýndur sem mestur allra manna. Til þess var hann of mikill
Rómverji. Maðurinn varð að lúta í lægra haldi fyrir keisaranum. Það
var lrans harmsaga.
Urn Stóuheimspekina hefur að sjálfsögðu margt verið ritað. Segja má,
að því tímabili, sem talið er að „skóla“ þessarar heimspekistefnu hafi
sérstaklega mátt kenna við, megi skipta í þrennt. Fyrst er þá elzta tíma-
bilið. Ber þar mest á nöfnum þeirra Zenos, Cleanthesar og Chrysip-
jjusar. Miðtímabilið mætti kenna við Panítus og Posaedoníus, en vngsta
tímabilið við Seneca, Epictet og Markús Aurelíus. Þeir, sem talist
geta tveimur síðustu tímabilunum, voru úrvalsstefnumenn (electikar-
ar“), því að þeir tóku inn í kerfi sitt eitt og annað úr kenningum Platos,
en kenningar yngstu Stóuspekinganna báru á sér siðrænan og jafnvel
. ti
trúarlegan blæ. — Skólinn var frá upphafi kenndur við „Poakile stoa
— hin marglitu súlnagöng — og getur það verið tákn þeirrar staðreyndar,
að kenningar skólans tóku breytingum, þegar frarn í sótti, og urðu ekki
allar alveg samhljóða. — En meginkjarni skólans eða stefnunnar var
alltaf hinn sami. Þennan kjarna má sjálfsagt nefna ýmsum nöfnum, en
ég mundi vilja nefna hann tign mannsins (the dignity of man). Alhi
leggja Stóuspekingarnir áherzlu á það, að maðurinn sé sinnar eigin gæfu
smiður, og að honunr sé í sjálfsvald sett að taka örlögum sínuin, jafn'
vel hve ömurleg sem þau séu, með æðruleysi og ró. — Þessi heimspeki
getur með réttu kallazt „heimspeki karlmennskunnar“, og enginn veit,
hve mikið gagn hún hefur gert í lífi rnargra ógæfumanna, sem konuzt
liafa í frjósama snertingu við liana. Hún liefur vafalaust komið eins
og svalur og heilnæmur blær inn í líf margra einstaklinga í þessu
„bræðralagi sorgarinnar", sem mannkynið er stundum nefnt. — Hin al-
kunna vísa:
„Við skulum ekki víla hót,
það varla léttir trega,
en það er Jró alltaf búningsbót
að bera sig karlmannlega" —