Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Blaðsíða 41

Einnig má vísa hér til dóms Hæstaréttar 19. október 2000 í máli nr. 158/2000 en
þar segir að héraðsdómari hafi ekki leyst úr því álitaefni sem áfrýjandi telji grunn-
röksemd fyrir bótakröfum sínum. Héraðsdómur hafi hins vegar byggt úrlausn sína á
því að ákvörðunin hafi verið lögmæt og gild án þess að taka afstöðu til málsástæð-
unnar. Vegna þessara annmarka á dóminum þótti ekki verða hjá því komist að
ómerkja hann.
Mikilvægt er að leggja mat á hvaða þýðingu það sem fram hefur komið hefur
fyrir úrlausn málsins.
I H 1999 2271 var héraðsdómur ómerktur og meðferð málsins frá upphafi aðalmeð-
ferðar vegna þess að ekki hafði verið lagt mat á þýðingu vitnaframburðar í sambandi
við sakargiftir á hendur ákærða. Ljóst þótti að framburðurinn laut að atvikum sem
máli gátu skipt um skýringu á atferli ákærða og þeim verknaði sem honum var gefinn
að sök. Að því athuguðu hafi héraðsdómara ekki verið rétt að víkja þessum fram-
burði til hliðar, heldur hafi honum borið að leggja mat á trúverðugleika og þýðingu
framburðarins og taka rökstudda afstöðu til hans eftir því mati, hliðstætt öðrum sönn-
unargögnum.
Hins vegar á dómari ekki að taka afstöðu til annars en þess sem skiptir máli
fyrir úrlausn á kröfum sem gerðar eru í málinu.
í H 1998 4076 kemur fram að áfrýjandi hafði krafist þess að dæmd yrði ógild sú
ákvörðun sjávarútvegsráðuneytisins frá 10. desember 1996 að synja honum leyfis til
veiða í atvinnuskyni og aflaheimilda í fiskveiðilandhelgi íslands í þeim tegundum
sjávarafla, sem tilgreindar voru í umsókninni. Rök sjávarútvegsráðuneytisins fyrir
því að hafna umsókn áfrýjanda um almennt veiðileyfi til að stunda fiskveiðar í at-
vinnuskyni voru þau að samkvæmt lögum nr. 38/1990 væru leyfi til veiða í at-
vinnuskyni bundin við fiskiskip og yrðu ekki veitt einstaklingum eða lögpersónum.
í 5. gr. laganna væru tilgreind óundanþæg skilyrði fyrir veitingu slíks leyfis. í synjun
ráðuneytisins sagði enn fremur að forsenda fyrir veitingu sérstaks leyfis, sem áfrýj-
andi hafði einnig sótt um samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laganna, væri sú að viðkomandi
fiskiskip hefði jafnframt leyfi til veiða í atvinnuskyni.
í málinu taldi áfrýjandi að ákvæði 5. gr. laga nr. 38/1990 bryti í bága við 65. og 75.
gr. stjómarskrár lýðveldisins íslands nr. 33/1944. í rökstuðningi Hæstaréttar segir að
löggjafinn hafi talið brýnt að grípa til sérstakra úrræða árið 1983 vegna þverrandi
fiskistofna við ísland. Hafi skipting hámarksafla þá verið felld í þann farveg, sem
hún hafi síðan verið í, að úthlutun veiðiheimilda yrði bundin við skip. Þessi tilhögun
feli í sér mismunun milli þeirra, sem leiði rétt sinn til veiðiheimilda til eignarhalds á
skipum á tilteknum tíma og hinna, sem ekki hafi átt og eigi þess ekki kost að komast
í slíka aðstöðu. Þótt tímabundnar aðgerðir af þessu tagi til að verjast hruni fiskistofna
kunni að hafa verið réttlætanlegar, en um það væri ekki dæmt í málinu, verði ekki
séð að rökbundin nauðsyn hnigi til þess að lögbinda um ókomna tíð þá mismunun,
sem leiddi af 5. gr. laga nr. 38/1990 um úthlutun veiðiheimilda. Taldi Hæstiréttur að
lagaákvæðið væri í andstöðu við jafnræðisreglu 1. mgr. 65. gr. stjórnarskrárinnar og
þau sjónarmið um jafnræði, sem gæta þurfi við takmörkun á atvinnufrelsi samkvæmt
207