Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Page 47

úr hverju var leyst. Þannig verður unnt að uppfylla regluna um að allir séu jafnir
fyrir lögunum og að sambærileg mál fái sömu úrlausn. tírlausnin á að sýna
hvernig lög hafi leitt til niðurstöðunnar og að samræmis hafi verið gætt þannig
að allir séu jafnir í lagalegu tilliti.
3.5 Skynsamleg rök
tírlausnir dómstóla vekja stundum spurningar um hvort rökfærsla í dómi
skeri úr um það hver rök verði talin skynsamleg. Þegar dómur er fallinn í saka-
máli liggja a.m.k. fyrir þau rök sem hafa að mati dómsins verið talin skyn-
samleg í því tilviki. Þá er spuming hvort þau verða talin skynsamleg almennt
séð? I því sambandi verður að hafa í huga að rök eru þess eðlis að um þau má
deila. Olrkt mat getur verið á því hvað séu skynsamleg rök. Á hinn bóginn má
segja að því traustari sem röksemdir eru í dómsniðurstöðu þeim mun síður
vekja þær spumingar um réttmæti eða skynsemi.
Samanburður á rökstuðningi, sem kemur fram í dómum, annars vegar hjá
meirihluta dómenda og hins vegar í sératkvæði, gefur til kynna ólíkt mat dóm-
ara á því hvenær fram hafi komið sönnun sem ekki verði vefengd með skyn-
samlegum rökum. í rökfærslu meirihluta dómara em t.d. dregnar aðrar ályktanir
en gert er af minnihlutanum eða meirihlutinn setur atvik og aðrar aðstæður í
annað samhengi eða telur að atvik hafi aðra þýðingu en minnihlutinn telur. Það
sem meirihlutinn telur skipta mestu máli telur minnihlutinn e.t.v. aukaatriði eða
öfugt. Mat á því hvað skiptir máli getur verið ólíkt og dæmi eru um að ólík
atriði eru talin þýðingarlaus fyrir matið. Sönnunannatið og rökstuðningur dóm-
ara fyrir niðurstöðu á því endurspeglar einnig að um val á röksemdum hefur
verið að ræða. Tveir dómar Hæstaréttar em athyglisverðir með tilliti til þess
sem hér hefur verið sagt.
í máli nr. 264/1999 sem dæmt var í Hæstarétti 16. júlí 1999 var ákært fyrir
innflutning á fíkniefnum í ágóðaskyni, sem ákærða hafi verið ljóst að hafi að
verulegu leyti verið ætluð til sölu hér á landi, en efnin fundust í tösku ákærða við
komu hans til landsins frá Spáni. Ákærði neitaði að hafa vitað um fíkniefnin í tösk-
unni. Hann var sýknaður í héraðsdómi en dómurinn mat það svo að leggja yrði fram-
burð ákærða um málsatvik í meginatriðum til gmndvallar í málinu. Þótti vera svo
mikill vafi á því að ákærða hafi verið kunnugt um að fíkniefnin voru í tösku hans við
komuna til landsins að sýkna bæri hann af kröfu ákæruvaldsins um refsingu.
í röksemdum meirihluta dómenda Hæstaréttar segir að atvik málsins séu að ýmsu
leyti sérstæð, „en einkum vegna þess, að leitin í farangri ákærða fór fram í beinu
tilefni af vísbendingu frá þeim manni, sem mesta aðstoð veitti honum við að komast
til landsins“. Eru tiltekin atriði um það samkvæmt framburði þessa aðstoðarmanns
rakin í dóminum. Þá segir þar að þrír héraðsdómarar hafi m.a. álitið að sú frásögn
sama vitnis að ákærði hafi sagt vitninu frá því „að hann ætlaði að flytja fíkniefni til
landsins og að það haft séð hann koma þeim fyrir í tösku sinni, sé ekki trúverðug“.
Réttilega segi í héraðsdómi að meta verði framburð vitnisins „í ljósi þeirra hags-
muna, sem hann taldi sig sjálfur eiga að gæta. Skilja verður dóminn svo, að mat á
213