Hugur - 01.01.1996, Síða 43

Hugur - 01.01.1996, Síða 43
Orðrœðan um frelsið 41 því að draga sig inn í skel sína [...] innan „sviðs einkalífsins“ sem maður ver af afbrýðisemi og samfélagið skiptir sér ekki af.“16 Aftur á móti er Marx sammála fijálshyggjumönnum um að efnahagslífið sé grundvöllur allra annarra félagslegra afstæðna, þótt hann dragi gerólíkar ályktanir af því viðhorfi. Frumskilyrði raunverulegrar sjálfsákvörðunar er, samkvæmt Marx, sameiginleg stjóm manna yfir og sameiginlegt eignarhald þeirra á framleiðsluöflunum. Einstakl- ingarnir ná ekki valdi á þeim skilyrðum sem nauðsynleg eru fyrir fijálsan þroska þeirra fyrr en í kommúnísku samfélagi og þess vegna er mikilvægast að gera þetta sögulega stig að veruleika. „Það er ekki fyrr en á þessu stigi, að menn þroska sjálfa sig um leið og þeir afla lífsnauðsynja og neyta þeirra“, skrifa Marx og Engels í Þýsku hugmyndafræðinni,17 Marx kallar þetta stundum „hið sanna ríki frelsisins“.18 Af þessu leiðir, í öðm lagi, að áhugi Marx beinist fyrst og fremst að þeim gmndvallarskilyrðum sem nauðsynleg eru til þess að mann- legt frelsi - í merkingunni sjálfræði - sé mögulegt í verki. Aftur á móti virðist hann bera í brjósti miklar efasemdir um þau mannréttindarök sem færð eru fyrir frelsinu. Tvær ástæður fyrir þessari tortryggni koma upp í hugann. Önnur er söguleg og varðar lífs- og starfsskilyrði almennings á dögum Marx, sem sýna meðal ánnars að frelsi undan afskiptum rfkisins á einkavettvangi tryggir engan veginn frelsi undan fjárhagslegu arðráni. Hin ástæðan, sem kalla mætti hugmyndafræðilega, ýtir svo enn frekar undir þetta. Marx 1 6 Sama rit, s. 52. 1 ^ Karl Marx og Friedrich Engels, Þýska hugmyndafrœðin [Die deutsche Ideologie, Moskvu 1932], Gestur Guðmundsson þýddi, s. 75. 18 Söguleg dæmi þess að hugsjónin um raunverulegt eða ekta frelsi í and- stöðu við venjulegt borgaralegt frelsi hafi verið misnotuð af stjómlyndum öflum eru of mörg og of augljós til þess að þau þurfi að nefna hér. Eitt lýsandi fyrir þetta er frásögn heimspekingsins Karls Löwith af reynslu sinni af fasismanum í Þýskalandi og á Italíu. Hann segir Þjóðveija hafa réttlætt ofsóknir sínar með hugmyndum um raunverulegt frelsi sem fólk myndi búa við í ríki Foringjans, en ítalir viðurkenndu einfaldlega að þeir hefðu kastað frelsishugmyndum fyrir róða. (Mein Leben in Deutchland vor und nach 1933, Fischer 1990, s. 82.) Það em einmitt dæmi af þessu tagi, þar sem frelsiskenningar eru notaðar til að réttlæta þrælslund og undirokun, sem hafa gefið mönn- um sterkustu ástæðumar fyrir því að aðhyllast hið neikvæða viðhorf til frelsisins.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.