Birtingur - 01.01.1964, Side 114

tækni hennar, skapa kerfi, sem gerir leikurun-
um fært að beita öllum persónuleika sínum í
þágu hlutverksins. Hann er annar höfundur
„undirleiksins“ heimsfræga, sem til allrarham-
ingju er að takmarkast við kvikmyndirnar, en
þar er hann kannski ill nauðsyn. Undirleikur,
sem rétt notað listgrip, á rétt á sér, en sem
stíll er hann ósköp leiðinlegur. Við hér á
vesturlöndum þekkjum Stanislavsky bezt af
„skólanum“ hans, ritverki, sem lýsir starfinu
í fyrirmyndar leikskóla að hans dómi. Aðferð
hans, tækni hinnar gjörsamlegu innlifunar,
verður vart notuð fyrir allt það, er við þurf-
um að leika, þó hún geti verið góð fyrir hluta
af því. Enda hefur það frétzt, að í samstarf-
inu við Meyerhold og fleiri, hafi Stanislavsky
verið farinn að sjá fleiri hliðar á málinu og
jafnvel afneita fyrri aðferð sinni. í dag eru
áhrif hans sterkust þar, sem leikhús veruleika-
stælingarinnar á enn mikil ítök, fyrir austan
tjald og í Bandaríkjunum. Áhrif félaga hans
urðu auðvitað minni þar sem þeim var bann-
að að starfa, en ísinn var brotinn og tilraun-
irnar héldu áfram í öðrum löndum.
Ég ætla mér ekki hér að rekja sögu Berlínar-
og Parísarleikhússins nákvæmlega, en segja
má að þar hafi hið sama gerzt: Annars vegar
meiri fágun og fegrun veruleikastælingarinn-
ar og hins vegar framhald á þróun hins nýja
leikhúss. Og um leið verðum við að viður-
kenna að hér er um eitt aðaleinkenni á starfi
leikhúss nútímans að ræða. Veruleikastæling
við hliðina á andstæðu sinni. Það er þægilegast
að taka sýningaráætlun stórs evrópsks leik-
liúss til að átta sig á hlutunum. Viðfangsefn-
in eru nútímaleikrit, evrópsk klassísk, grísk,
frönsk, ensk eða þýzk og nokkur leikrit frá
tímanum fyrir og eftir klassíkina. Alla þessa
arfleifð nálgumst við sem nútímamenn, við
sjáum hana með okkar augum, skiljum hana
og skynjum með þekkingu og reynslu nútím-
ans, þar liggur vandamál okkar. Við getum
ekki orðið þessar persónur, sem áttu sér allt
annað tilverusvið en við, við verðum að leika
þær. Við verðum að leika leiksoppinn í hönd-
um æðri goðmagna í grískri klassík, hina
hreinu dyggðugu hetju absolútismans
franska, manninn, sem háir heita baráttu við
sjálfan sig í hinu elízabethanska leikhúsi. Hver
eru nú aðaleinkennin á meðferð nútíma-
mannsins á þessari arfleifð? Þau eru hlé-
drægni, einbeiting, hnitmiðun, djúp innri til-
finning án yfirborðsmennsku og látaláta. Til-
finningin, spennan berst yfir til áhorfenda
innan frá án þess að mikið sé til þess gert hið
ytra. Þetta á sérstaklega við um harmleikinn.
Hnitmiðunin er oft einföldun, úrtaka. Hreyf-
ingarnar og svipbrigðin falla nákvæmlega að
tilfinningunni en bera hana ekki ofurliði. Á
yfirborðinu getur verið dregið úr tilfinning-

110
BIRTINGUR