Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Page 35

Eigin(n)
33
b. adrar persönur, enn hannss eigenn [þf.hk.et.] söknarfólch
(Bréfabók Þorláks biskups Skúlasonar 1979:72)53
c. Mun þad skie fyrir þeirra eigenn [þf.hk.et.] Riettlæte?
(Vídalínspostilla 1720, sbr. Vídalínspostilla 1945:681)
Hlutfall slíkra dæma er reyndar lágt; þetta eru aðeins þrjú dæmi á móti
21 um eigið í þessum tveimur ritum.54 Þessi dæmi þurfa ekki að koma
á óvart. Óbeygð mynd hafði rutt beygðum úr vegi annars staðar í
beygingunni og e.t.v. eru dæmin í (19) merki um að þróunin hafi
gengið enn lengra en ráða má af nútímamáli, og síðan snúist við. En
þetta gætu líka verið pennaglöp;55 hin óbeygða mynd var svo algeng
að eðlilegt er að menn hafi ritað hana í ógáti þar sem hún átti ekki
heima.56 Um dæmi eins og þessi í yngra máli, sjá 5.2.2 og 5.3.6.
3.4 Samantekt
I þessum kafla hefur verið rakin beygingarþróun eigin(n) eins og hún
birtist í ýmsum ritum frá elsta skeiði til um 1800. Dæmi um orðið eru
fremur fá, einkum í elstu ritunum. Eigin(n) beygðist eins og X.á. feg-
inn í fomu máli, en ýmis dæmi em þó í ritum frá því fýrir 1500 sem
mætti túlka sem óbeygt eigin. Flest þeirra em þó vafasöm og kannski
er sennilegra að þau séu dæmi um forliðinn eigin-. Elstu líklegu dæm-
in um óbeygt eigin em frá 14. öld en þau em þó ekki fulltraust. í upp-
hafi 16. aldar em ótvíræðar beygðar myndir (utan nf./þf.hk.et.) al-
53 Fyrir kemur að notuð sé fleirtala með orðinu fólk, sbr. t.d.: „allt þat folk sem
ecki hofdv adr theket vid heilagre og efter lifdv“ (Reykjahólabók II 1970:134). Effólk
er notað í fleirtölu í (19b) er ekkert óeðlilegt við myndina eigin.
54 Ef dæmin í ritunum sem fjallað er um í 3.3 eru talin með eru dæmi um eigið 57.
Ef dæmin í töflu 4 í 3.2 eru talin með eru dæmin 63. Þrjú dæmi um eigin á móti þess-
um fjölda er heldur lítið.
55 Hér má nefna að myndin eigið kemur fyrir á óvæntum stað í prestastefnudóm-
um Brynjólfs Sveinssonar: „hans nafn með hans eigið hendi“ (Guðs dýrð og sálnanna
velferð. Prestastefnudómar Brynjólfs biskups Sveinssonar árin 1639-1674
2005:257). Þetta eru hins vegar örugglega pennaglöp ef þetta er ekki prentvilla i út-
gáfu.
56 Örfáum línum neðan við dæmið í (19b) er á hinn bóginn viðbúin mynd orðsins:
5,sitt eiged [þf.hk.et.] söknarfölk“ (Bréfabók Þorláks biskups Skúlasonar 1979:72).