Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Page 112

110
Ari Páll Kristinsson
í 2. kafla hér á undan var fjallað um nokkur meginhugtök mál-
ræktarfræðinnar en hér koma örfá orð um alhæfingar og líkön úr mál-
ræktarfræði.
Dæmi um vel þekktar alhœfingar er t.a.m. að finna hjá Cooper
1989 sem dregur niðurstöður rannsókna sinna saman í 24 alhæfingar
um málstefnu (1989:183-185). Sem sýnishom má taka þessa alhæf-
ingu: „Stöðlun máls ber fremur árangur hvað snertir viðhorf en hegð-
un“ (1989:184).16
Sem dæmi um vel þekkt líkön má nefna þau sem byggð em á hug-
myndum Haugens (sjá t.d. Haugen 1972) og hafa verið endurskoðuð
og endurbætt á mismunandi vegu af honum sjálfum og öðrum; sjá
yfirlit um það hjá Vikor 2007. Þau sýna aðgerðir og ferli í mál-
stýringu. Helstu atriði í hugmyndum Haugens eru rakin á íslensku hjá
Kristjáni Amasyni 2002:161-164 og líkan eftir gmnnhugmynd
Haugens í útfærslu Vikors er tekið upp hjá Ara Páli Kristinssyni 2006:
49.
Brýnt er að gera greinarmun á málræktarfræði og viðfangsefni
hennar, málstefnu. I málstefnu felast ýmiss konar viðhorf, stefnumót-
un og íhlutun í notkun og þróun máls en slíkt er ekki hluti fræði-
greinarinnar sem slíkrar. Hitt er annað mál að hægt er að einhverju
leyti að hagnýta málræktarffæði, eins og fleiri greinar málvísinda, í þágu
samfélagslegra markmiða. Meðal þeirra sem geta nýtt sér rannsóknir
í málræktarfræði em t.d. þeir sem stunda forskriftarmálfræði (sbr.
(13f) hér á eftir), reyna að staðla tungumál (sbr. (13j)), ætla að auðga
tungumál (sbr. (13r)), vilja vemda tungumál í útrýmingarhættu (sbr.
(13m)) eða semja og hrinda í framkvæmd lögum, reglum og öðmm
fyrirmælum eða áætlunum um tiltekið tungumál og notkun þess (sbr.
(13k)).
4. Viðfangsefni málræktarfræði
Eins og fram kom í (2) fæst málræktarfræði við málstefnu í sínum
margvíslegu myndum. Nú verður þessu lýst nánar þótt vitaskuld verði
16 „Language standardization is more likely to be successful with respect to
attitude than with respect to behavior" (Cooper 1989:184).