Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Blaðsíða 119

Málrœktarfræði
117
ustu, endurskilgreiningu á fræðiheitum o.fl. Hér gæti m.a.
verið forvitnilegt að huga að því hvort og hvemig íslenskt mál-
samfélag sker sig úr á Vesturlöndum.
i. Málhreinsun
Málhreinsun er hreintungustefna í framkvæmd. Um hrein-
tungustefnu og hvemig hún birtist í íslensku, sjá t.d. Ara Pál
Kristinsson 2006:55-60. Ég styðst við lýsingu Thomas (1991:
12) á hugtakinu hreintungustefnu en hana má þýða svona:
Hreintungustefna sýnir að málsamfélag eða hluti þess vill
vemda tungumál fyrir eða losa það við meinta erlenda þætti
eða aðra þætti sem taldir em óæskilegir. Þar á meðal eru þættir
sem eiga uppmna sinn í landfræðilegum og félagslegum mál-
lýskum og í mismunandi málsniðum viðkomandi máls. Hún
getur beinst að öllum sviðum málsins en þó einkum að orða-
forðanum. Framar öðm er hreintungustefna ein hlið stöðlunar,
ræktunar og stýringar staðalmála.26
I þessu sambandi má spyrja spuminga á borð við þessar:
Hvaða kraftar í málsamfélaginu em að verki í málhreinsun?
Hvenær? A hvaða sviðum málsins?27 Gegn hverju beinist
hreinsunin? Hvert er markmiðið? Hver er árangurinn? Setur
málhreinsunin varanlegt mark á þróun málkerfís og orðaforða?
Hvað á íslensk málhreinsun sameiginlegt og ekki sameiginlegt
með málhreinsun í öðmm tungumálum nær og fjær, t.a.m. í
nýnorsku eða víetnömsku?
j- Stöðlun máls
Stöðlun máls (e. codification, standardization) er meðal helstu
viðfangseíha í málræktarffæði. Sjá yfirlit hjá Deumert og
26
„Purism is the manifestation of a desire on the part of a speech community (or
Some section of it) to preserve a language from, or rid it of, putative foreign elements
0r other elements held to be undesirable (including those originating in dialects,
s°ciolects and styles of the same language). It may be directed at all linguistic levels
ut primarily the lexicon. Above all, purism is an aspect of the codification, culti-
Vation and planning of standard languages" (Thomas 1991:12).
Málhreinsun getur snert öll svið máls, þ.e. beinst að hljóðum, beygingum,
‘f'skeytum, setningarlegum atriðum, orðum, merkingum og rithætti (sjá t.d. Thomas
11991:62-66).