Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Blaðsíða 109

Málrœktarfrœði 107
Framan af í sögu málræktarfræði, þ.e. frá sjötta áratugnum til loka
hins sjöunda, var hugtakið málstýring einungis haft um hina sýnilegu
viðleitni til að hafa áhrif á form tungumáls. En málstýringu hefur nú í
nærfellt ijóra áratugi verið skipt (skv. Kloss 1969) í stöðustýringu (e.
status planning) og formstýringu (e. corpus planning). Svo er að sjá
sem skiptingin í þessar tvær megintegundir málstýringar haldi velli í
stórum dráttum innan málræktarfræði10 þótt fram hafi komið tillögur
u® aðrar undirtegundir.11
(8) a. Stöðustýring: málstýring sem lýtur að stöðu máls
b. Formstýring: málstýring sem lýtur að formi máls
I stöðustýringu felst sýnileg viðleitni til að hafa áhrif á stöðu máls
gagnvart öðrum málum. í formstýringu felst sýnileg viðleitni til að
hafa áhrif á formið. Stöðustýring er því hin sýnilega viðleitni innan
niálpólitíkur og formstýring hin sýnilega viðleitni innan málræktar.
Til frekari glöggvunar er yfirliti um nokkur þessara hugtaka brugð-
*ð upp á mynd 1.
Mynd 1: Yfirlit um nokkur helstu hugtök í málræktarfræði.
málstefna
ef sýnileg viðleitni: málstýring
staða form
málpólitík málrækt
ef sýnileg viðleitni: stöðustýring ef sýnileg viðleitni: formstýring
10 Það verður því að teljast ófullnægjandi að lýsa málstýringu eins og hún varði
einungis stöðu tungumála eins og Anshen (2003) gerir í kaflanum „Language
Þianning“ í nýlegu yfnlitsriti um málvísindi.
Hin þekktasta þeirra er líklega málanámsstýring (e. acquisition planning) sem
Fooper (1989) taldi eina af þremur megingreinum málstýringar, þ.e. við hlið stöðu-
°8 formstýringar. Aðrir fella þetta oftast undir stöðustýringu (Vikor 2007). Þá hefúr
stundum þótt ástæða til að tiltaka usage planning sérstaklega en með því heiti er átt
v'ð viðleitni til að fjölga notkunarsviðum tiltekins máls (Lo Bianco 2006:742). Þetta
mæ«i e.t.v. kalla notkunarsviðastýringu. Staða máls er m.a. tengd þeirri virðingu