Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Blaðsíða 111

Málrœktarfrœði 109
borð við kyn, aldur, menntun, búsetu o.fl. Málræktarfræði notar sér
tn.a. niðurstöður slíkra rannsókna en leitast einnig við að skýra hvað
það gæti verið í viðhorfum, stefnumótun og íhlutun í notkun og þróun
máls sem helst hefði þau áhrif að málbreytur tengdust félagslegum
þáttum á einn veg en ekki annan.14
Málræktarfræði hefúr verið stunduð á eigin forsendum í a.m.k. lið-
'ega hálfa öld. Viðfangsefnin eru vissulega miklu eldri og málfræð-
mgar hafa fengist við þau á ýmsan hátt á ýmsum tímum. Það er þó
ekki fýrr en um og upp úr miðri 20. öld að farið er að fjalla vísindalega
um málstefnu og bera málsamfélög kerfisbundið saman með hana í
buga. Eins og verða vill líta þó fræðimenn eðli og umfang greinar-
mnar misjöfnum augum, sem og kenningar hennar og hugtakakerfi
(Spolsky 2004:ix). Af helstu frumkvöðlum í málræktarfræði má t.a.m.
tilgreina sérstaklega þá Einar Haugen og Joshua A. Fishman. Þá hefúr
Robert L. Cooper haft umtalsverð áhrif með undirstöðuriti sínu (Cooper
1989). Önnur mikilvæg yfirlitsrit um greinina eru t.a.m. Kaplan og
Baldauf 1997 og Spolsky 2004.
Rannsóknir málræktarfræðinga hafa einkum borið tvenns konar
ávöxt:
Annars vegar eru lýsingar og samantektir sem veita yfirlit um mál-
samfélög heimsins. Þar má t.d. sjá ólíka stöðu mismunandi tungumála
1 hlteknum ríkjum, t.a.m. samhengið milli annars vegar stöðu tiltekins
htals og hins vegar sögu ríkisins og valdhafa þar; yfírlit um mismun-
andi markmið í málstefnu og hvemig þau tengjast sögulegum og efna-
hagslegum þáttum15 o.fl.
Hins vegar hafa málræktarfræðingar á gmnni samanburðarathug-
ana sinna sett fram meginhugtök, alhæfingar og líkön sem eiga að
Sagnast við að greina og skilja helstu þætti sem em almennir og sam-
eigmlegir í málstefnu eins og hún birtist á mismunandi stöðum í heim-
Inum.
14 Cameron (1995) talar í þessu sambandi um „a gap in our understanding that
j'0c‘°Iinguistics has not really fillcd" (1995:15). Ég held að málræktarfræði hafi hér
'utverki að gegna við að fylla í eyðuna.
Sjá t.d. yfirlit hjá Kaplan og Baldauf 1997:61 um 11 helstu markmið mál-
slýringar.