Ritmennt - 01.01.1998, Side 71

RITMENNT
UPPHAF ÞJÓÐÓLFS 1848
ið jafngamalt hjer á landi sem hann. Vjer höfum því talið rjett, að láta
Þjóðólf koma út í dag og líta yfir nokkur atriði í æfi blaðsins. Eini mað-
urinn, sem nú er eptir á lífi af stofnendum blaðsins, sögukennari Páll
Melsteð, hefur sýnt oss þann góðvilja að skrifa eptirfylgjandi grein.
Stofnun Þjóðólfs.
Þjer hafið, herra ritstjóri! beðið mig að skýra yður frá upptökum „Þjóð-
ólfs", og vil jeg með línum þessum sýna lit á því. Þegar um tímarit vor
er að ræða, er það kunnugt, að þau hafa lengst af átt mjög erfitt upp-
dráttar, enda flest þeirra orðið skammlíf. Árið 1838 (fyrir 50 árurn) datt
„Sunnanpósturinn" úr sögunni, og hafði hjarað 3 ár, eigi þó samföst, því
að hann lcom eigi út 1837, en árin 1835 og 1836 var hann á ferðum. Nú
liðu svo 8 ár, að ekkert tímarit kom út hjer á landi - og bar eigi á öðru,
en menn ljeti sjer það lynda. Árið 1846 urðu til þess 3 menn hjer í
Reykjavík að lcoma á fót nýju tímariti, er þeir nefndu „Reykjavíkur-
póstvar það mánaðarrit eins og Sunnanpóstur og Klausturpósturinn
höfðu verið. Margir bjuggust við góðu af hinu nýja tímariti, en reyndar
varð þeim ekki kápan úr því klæðinu, eins og eðlilegt var, því að rit-
stjórarnir urðu ekki sem best samtaka, og samvinna þeirra gekk þess
vegna óliðlega. Að ári liðnu gekk þegar einn þeirra úr ritstjórninni, en
tveir urðu eptir og var jeg annar þeirra. Ýmis atvik, er jeg hirði eigi að
nefna, gjörðu það, að jeg vildi ekki vera lengur en 2 ár við Reykjavíkur-
póstinn, og jafnframt því kom mjer til hugar, að gefa út annað tímarit,
og, ef til vildi, láta það koma út á hverjum hálfum rnánuði. Jeg var þau
árin forstöðumaður prentsmiðjunnar hjer í Reykjavík, hafði reikninga
hennar og bókasölu á hendi, og stóð að því leyti vel að vígi, ef eitthvað
skyldi prenta. Sumarið 1848 var hjer talsverð hreyfing í hugum manna
- er leiddi beinlínis af öllum þeim mörgu og miklu byltingum, er þá
urðu í útlöndum fjær og nær - þá varð tilrætt rnilli mín og þeirra kunn-
ingja minna, Egils Jónssonar bókbindara, Einars Þórðarsonar og Helga
Helgasonar prentara, að stofna nýtt tímarit, er koma skyldi út tvisvar á
hverjum mánuði, og í stærra broti en „póstarnir". Áformið var, að þeir
3 skyldu kosta ritið, en jeg skyldi vera ritstjóri þess og ábyrgðarmaður.
Jeg átti skólabræður víðs vegar um landið, marga þeirra vel pennafæra,
og vænti mjer liðs af þeim. Einn þeirra var sjera Sveinbjörn Hallgríms-
son, systurson dr. Sveinbjarnar Egilssonar. Hann var þá aðstoóarprestur
sjera Pjeturs á Kálfatjörn og bjó, að mig minnir, í Halakoti suður á
Strönd. Við hittumst að máli og samdist svo með okltur, að hann sltyldi
stöðugt senda mjer ritgjörðir í blaðið. Eitt kvöld um haustið (1848) átt-
urn við allir fund í lcirlcjugarðinum garnla - sem nú er aldingarður land-
lælcnis vors - og þar gerðum við út um þetta málefni. Þá var álcveðið að
blaðið slcyldi lcoma út í öndverðum nóvembermánuði næst á eptir, og
þá var það slcírt og nefnt Þjóðólfur, eptir Þjóðólfi þeim, er Baldvin Ein-
arsson lætur lcoma fram í „Ármanni á alþingi". Elclci man jeg nú, hver
okkar það var, sem fyrstur kom upp með þetta nafn; mjer er næst að
Þjódminjasafn íslands.
Páll Melsteð.
67