Andvari - 01.06.2011, Qupperneq 8

6
GUNNAR STEFÁNSSON
ANDVARI
Árið 2010 ákvað Alþingi að láta kjósa stjórnlagaþing almennri kosningu.
Það var forvitnileg hugmynd, þjóðin skyldi velja sér fulltrúa í beinum kosn-
ingum til að vinna þetta verk í stað þess að fela það nefnd á vegum þingsins.
Á undan þessari ákvörðun fór starf í stjórnlaganefnd Alþingis sem meðal
annars efndi til þjóðfundar um stjórnarskrármálefni þar sem þúsund þátt-
takendur voru valdir með úrtaki úr þjóðskrá til að ræða þau gildi sem fólk
helst vildi setja í öndvegi. Þótti þessi óvenjulega framkvæmd takast vel.
Samkvæmt stjórnskipun okkar er valdið til að setja þjóðinni stjórnarskrá
hjá Alþingi.
Eftir stjórnarskrárbreytingu ber hins vegar að rjúfa þing og leggja breyt-
ingartillöguna fyrir nýtt þing. En við almennar þingkosningar blandast margt
annað inn í umræðuna svo þjóðaratkvæðagreiðsla um nýja stjórnarskrá er
miklu betra fyrirkomulag. Endurskoðun á vegum þingsins sjálfs hefur ekki
skilað nægum árangri. Margt mælir með því að fá til fólk utan þings til að
vinna verkið. Alþingismenn hafa nóg á sinni könnu við aðkallandi ákvarð-
anatöku á hverjum tíma og einnig er hætt við að þeir sem sitja á Alþingi eigi
erfitt með að ákvarða stöðu þingsins, kjarnastofnunar stjórnarfars okkar,
einfaldlega vegna návígis við vettvanginn. Sú leið að kjósa til stjórnlagaþings
25 einstaklinga úr stórum hópi áhugafólks sem gaf kost á sér til þessa verks
virtist því álitleg. Kosningafyrirkomulagið var að vísu nokkuð flókið sem
kann að hafa fælt frá, enda var þátttaka í kosningunni miklu minni en í öðrum
kosningum.
Hæstiréttur ógilti kosningu stjórnlagaþings vegna formgalla og þótti mörg-
um þar vera bókstafsþjónusta af hæpnu tagi, því enginn bar brigður á að
kosningin hefði farið fram með heiðarlegum hætti. En svo stóð nú á að annað
hvort var að kjósa aftur eða Alþingi skipaði þá einstaklinga sem náðu kjöri til
í stjórnlagaráð og var sú leið farin. Þriðja leiðin, að hætta við allt saman, var
ekki ásættanleg þótt til væru þeir sem það vildu helst. Tóku allir nema einn
hinna kjörnu við tilnefningu þingsins, settust yfir verkið og leystu það vel af
hendi á tilskildum tíma, sem að vísu var of skammur. Þeir sem lítinn áhuga
hafa á framgangi málsins benda á að umboð stjórnlagaráðs sé veikt eins og í
pottinn er búið. Hitt hlýtur að skipta meiru að álitlegur texti nýrrar stjórnar-
skrár komi út úr starfi ráðsins. Enginn hefur borið á móti að svo sé, hvað sem
líður ágreiningi um einstök atriði. Hjá því getur aldrei farið að skoðanir séu
skiptar um verk af þessu tagi. Einum finnst of langt gengið í breytingum á
stjórnarskránni, öðrum of skammt. Leitast var við að ná einingu í ráðinu og
það tókst. Til þess þurftu fulltrúarnir auðvitað að leggja á sig mikla vinnu og
málamiðlun. Það er lofsvert að slíkt skyldi lánast. Leiðarljósið í starfinu, sam-
kvæmt því hvernig til þess var stofnað, var að efla lýðræðið, hið beina vald
fólksins í landinu yfir sínum málum. Slíkt er krafa tímans.