Andvari - 01.06.2011, Blaðsíða 44

42
GUÐRÚN KVARAN
ANDVARI
áhugamálum á sviði íslenskra fræða. Hið fyrra var Crymogœa eftir
Arngrím Jónsson sem út kom á vegum Sögufélagsins 1985 og skrifaði
hann einnig inngang og samdi skýringar við verkið.56 Rit Arngríms
kom fyrst út í Hamborg undir titlinum Crymogaea sive Rerum
Islandicarvm Libri III. Ekkert ártal var á titilsíðu en bókin var gefin
út 1609. Ekki þýddi Jakob allt rit Arngríms heldur valdi úr því nokkra
meginþætti í samráði við útgefendur. Hann sleppti þeim köflum sem
Arngrímur endursagði eða þýddi eftir kunnum heimildum en lagði
ekkert til sjálfur. Jakob rakti það sem fellt var niður en gætti þess að
sjónarmið Arngríms kæmust til skila þótt textinn yrði ekki allur með.57
Enginn þekkti rit Arngríms betur en Jakob og var honum vel treystandi
til að velja rétt og hafna. Þýðing Jakobs er mikilvægur skerfur til betri
skilnings á 17. aldar hugsunarhætti öllum þeim sem ekki treysta sér til
að brjótast í gegnum latínutextann.
Hitt verkið sem Jakob þýddi af þessu tagi var íslandslýsing eftir
Peder Hansen Resen.58 Þar samdi hann einnig inngang og skýringar.
Hann taldi lýsingu Resens bera af ritum erlendra manna um Island á
sinni tíð. Hún muni þó engin áhrif hafa haft enda fáum kunn. Allt fram
á daga Þorvalds Thoroddsens hafi síðari höfundar haft hana að engu.
Jakob leit á íslandslýsinguna sem aldarspegil sem að auki varðveiti
efni úr glötuðum ritum. Hann gerði rækilega grein fyrir þeim ritum,
prentuðum og óprentuðum, sem hann taldi Resen hafa notað og benti
á að Islandslýsing hans væri að því leyti ólík öðrum lýsingum erlendra
manna að Resen sótti mestan hluta efnis síns til íslenskra rita. Sama má
segja um þetta rit og hið fyrra að Jakob vann með þýðingunni mikil-
vægan skerf til bættrar þekkingar á 17. aldar textum sem flestum hafa
verið óaðgengilegir.59
Þá þýddi Jakob latínutexta í útgáfu Jóns Samsonarsonar á riti Páls
Vídalín, Recensus poetarum et conscriptorum Islandorum hujus et
superioris seculi,60 og ýmsa styttri texta fyrir Tímarit Máls og menn-
ingar og Skírni.
Forstöðumaður Orðabókar Háskólans
Eins og þegar hefur verið nefnt varð mikill áhugi á samningu sögulegra
orðabóka í norðanverðri Evrópu í lok 19. aldar og í upphafi hinnar 20.
Hugmyndin um sögulega íslenska orðabók kom fyrst fram 1918 og