Andvari - 01.06.2011, Blaðsíða 99

andvari
DRAMATÍSKT EINTAL í VERKSMIÐJU
97
Varðstöðvar hersins og lagning vega í afskekktum sveitum og áhrif þess á
íbúa landsins, sérstaklega eldra fólk, varð Jakobínu efni í fleiri sögur og vel
má sjá hliðstæður með persónum í Snörunni og smásögunni „Veginum upp
á fjallið“ í samnefndu smásagnasafni (1990). Hernáminu fylgdu líka annars
konar breytingar líkt og sóparinn greinir frá:
En þú getur bara hugsað þér, að við græddum ekki á þessu hokri. Höfðum aldrei séð
pening fyrr en þeir komu og maður fór að vinna fyrir kaupi. [...] Vinnan er það eina,
sem bjargar okkur og þeim, næg vinna og peningar, hvaðan sem það kemur, ekkert
annað. (18-19)
Sóparinn elst upp í gamla sveitasamfélaginu en snýr við því baki og gengst
á vald hernum og breyttum kapítalískum samfélagsgildum sem kristallast
í verksmiðjunni sem hann vinnur í. Líf hans snýst um peninga og örugga
vinnu en önnur gildi, svo sem sjálfstæði og sjálfsvirðing, lúta í lægra haldi.
I Snörunni rekast þannig á tveir heimar, íslensk sveit og erlendir straumar;
gamalt, frumstætt samfélag og nútímalegur kapítalismi alsæisins; og það er
augljóst hvar höfundarafstaðan liggur.
Þegar Snöruna ber á góma snýst umræðan gjarnan um pólitík og ádeilu
sögunnar en fagurfræði bókarinnar gleymist oft eða hverfur í skugga hug-
tttyndafræðinnar. Þeir sem eru ósammála pólitík sögunnar eru oft uppteknir
af hinni svörtu framtíðarsýn og telja hana óraunsæja. Auk þess fer ljótt orð-
bragð sóparans fyrir brjóstið á sumum, til dæmis Erlendi Jónssyni (1970:13)
ritdómara sem taldi ,,[þ]etta ferlega bölv og ragn“ marka svipmót allrar bókar-
mnar. Sigríður K. Þorgrímsdóttir (2010:51), dóttir Jakobínu, rifjar einnig upp
að bekkjarsystkini hennar í grunnskóla hafi látið í ljós fyrirlitningu á þeim
blótsyrðum og klámi sem Snaran átti að vera full af.
Tíu árum eftir að Snaran kom út var Þuríður Baxter (1978:46) þó ekki á
þeirri skoðun að Jakobína hefði málað skrattann á vegginn, en hún segir:10
Fyrirbærin eru þó ekki allsendis óþekkt: erlendur her, ásælni útlendinga í náttúruauð-
lindir Islendinga, stóriðja, innlendar atvinnugreinar, sem eiga í vök að verjast, tölvu-
skrár, raddir sem krefjast frjáls innflutnings á landbúnaðarvörum og leigugjalds fyrir
herstöðvar, mönnum stefnt fyrir rétt fyrir að segja skoðun sína í viðkvæmum málum
o.s.frv.
Mörgum þótti, sem djúpt væri í árinni tekið, þegar þeir lásu Snöruna við útkomu
bókarinnar árið 1968. Sum þeirra fyrirbæra, sem hér voru nefnd, hafa litið dagsins ljós
eftir að Jakobína Sigurðardóttir lauk við skáldsögu sína. Það eitt ætti að nægja til að
vekja menn til umhugsunar.
Tuttugu árum eftir útkomu Snörunnar, á þeim tíma þegar skáldsagan á að
§erast, er Jakobína sjálf alls ekki á því að framtíðarspá sögunnar hafi reynst
röng;