Andvari - 01.06.2011, Blaðsíða 157

SVEINN EINARSSON
Um nafnlaus leikrit
og fleira í þeim dúr
Þeim sem forvitnir eru um íslenska leiklistarsögu kemur ýmislegt á óvart.
Eitt af því er hversu mörgum hefur dottið í hug að setja saman leikrit í frí-
stundum sínum. Menn hafa lengi undrast hversu mikill áhugi hefur verið um
leiksýningar allt frá því fyrir hundrað og fimmtíu árum, þegar þær raunveru-
lega hófust á íslandi. Aðsókn hefur verið og er enn meiri en þekkist í flestum
nágrannalöndum. Og ótrúlega margir hafa tekið sig til og staðið fyrir slíkum
leiksýningum, allt frá ungmennafélögum, templarastúkum, skólafélögum,
sjómannafélögum, prentarafélögum og kvenfélögum til áhugaleikflokka og
atvinnuleikhúsa nútímans.
Sama máli virðist gegna um leikritasmíð; miðað við hina frægu höfðatölu
mun leitun á þjóð hér í nágrenninu, þar sem jafn margir hafa látið sér detta í
hug að setja saman leikrit. Oftlega var þetta til heimabrúks í sveitum og pláss-
um landsins, sem og fyrir skólana, stundum líka bersýnilega fyrir ánægjuna
eina og skúffuna án þess að komast nokkru sinni á svið.
Prófritgerð sína um elstu leiksmiði íslendinga gaf Steingrímur J. Þorsteins-
son, síðar prófessor, út á bók 1943 og kallaði Upphaf leikritunar á íslandi.
Var það þarft frumherjaverk. Árið 1946 birtist svo í Árbók Landsbókasafns
Islands leikritaskrá sem sá mikli eljumaður Lárus Sigurbjörnsson hafði sett
saman og var með ólíkindum hversu mörg leikritaheiti honum hafði tekist
að draga fram úr margvíslegum heimildum. Árið 1949 kom hann svo með
viðbót, því að alltaf var eitthvað nýtt (eða gamalt öllu heldur) að koma fram í
sviðsljósið, ef svo má að orði komast um verk sem langt frá því nærri öll náðu
því nokkru sinni að vera leikin. í sögulegum inngangi að skrá sinni sagði
Lárus í lokin: „Verði samt glompur í skránni, vildi ég mega fylla þær síðar,
en þigg með þökkum að aðrir geri það“.
Síðan hefur talsvert vatn runnið til sjávar og ugglaust kominn tími til að
útbúa nýja leikritaskrá. Það og mörg önnur spennandi verkefni bíða þess,
þegar loks verður settur upp formlegur kennslustóll í leiklistarfræðum við
Háskóla Islands. Til dæmis varð mikill fjöldi leikrita til í Islendingabyggðum
vestan hafs og lítið vitað um mörg nema heitið eitt.1 Annars urðu til leikrit
allan síðari hluta nítjándu aldar og lungann úr þeirri tuttugustu út um allt land