Andvari - 01.06.2011, Blaðsíða 131

SIF SIGMARSDÓTTIR
Konan með augun sem hlusta
Hugleiðingar um hina söguna í bókinni
Jón Leifs - Líf í tónum
Augnaráðið skildi eftir sig spor í íslenskum bókmenntum. „Mér finnst sem
augun hlusti,“ orti Jóhann Jónsson skáld skömmu fyrir ótímabært andlát sitt
í Þýskalandi, „og brosið sjálfu sér og öðru gleymi“.’ Er þessi sömu augu -
íbyggin, dimmbrún og mörkuð dökkum brúnum - hvíldu á litlu tvílyftu ein-
býlishúsi við Freyjugötu 3 í Reykjavík áratugum síðar þótti blik þeirra öllu
óheillavænlegra. Húsfreyjan óttaðist álög þeirra; að harmurinn sem kveðinn
hafði verið að konunni sem stóð álengdar hinum megin götunnar gæti ein-
hvern veginn teygt sig yfir og kallað yfir heimili hennar ógæfu.2 í húsinu bjó
tónskáldið Jón Leifs ásamt þriðju eiginkonu sinni og ungum syni. Fyrir utan
stóð gyðingakona frá Miðevrópu sem lagt hafði allt í sölurnar svo eitt mesta
tónskáld íslendinga mætti verða til.
Það er naumast ofsagt að tónskáldið Jón Leifs teljist með umdeildari karakt-
erum íslenskrar tónlistarsögu. Skoðanir á honum hafa löngum verið skiptar.3
Svo mjög hefur verið tekist á um persónu hans að á tíðum hefur reynst erfitt
greina milli goðsagnarinnar og mannsins. Var hann stórhuga snillingur
eða léttvægur sérvitringur? Var hann ósérhlífinn brautryðjandi eða óskamm-
feilinn eiginhagsmunaseggur?
I bókinni Jón Leifs - Lífí tónum leitast tónlistarfræðingurinn Árni Heimir
Ingólfsson við að henda reiður á einu fyrirferðarmesta tónskáldi sem Islend-
ingar hafa átt.4 Af nærgætni er skyggnst inn í hugarheim mótsagnakennds ein-
staklings í metnaðarfullri og lipurlega ritaðri frásögn. Kjarna listamannsins er
leitað í verkum hans af þekkingu en höfundur hefur einstakt lag á að miðla í
orðum inntaki tónverka á faglegan hátt en þó þannig að leikmenn á sviði tón-
listar hafi gaman af. Víða hefur verið leitað fanga við ritun bókarinnar og er
viðfangsefnið málað skýrum dráttum en með sanngirni. Fljótt verður þó ljóst
að hinn stríði hljómur í tónlist Jóns Leifs átti sér samsvörun í persónu hans.
Jón Þorleifsson, betur þekktur sem Jón Leifs, ólst upp í Reykjavík við upp-
haf 20. aldar.5 Við aldamótin var Reykjavík 6000 manna þorp og var þar
litlu tónlistarlífi fyrir að fara.6 Segja má að eitt af fyrstu þrekvirkjum Jóns