Andvari - 01.06.2011, Blaðsíða 124

122
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
ANDVARI
Til dæmis ristir persónusköpun Roberts Jordans í Hverjum klukkan glymur
ekki djúpt (og fellur eiginlega í skugga aukapersónunnar og kvenskörungsins
Pilar). En veikleikar mikilhæfra skáldverka eru stundum nátengdir kostum
þeirra. Kannski á þetta „litleysi“ aðalpersónunnar sinn þátt í því hversu stór-
brotna og margslungna mynd sagan birtir af samfélagi á ögurstundu.
Þegar ég var í háskólanámi í Bandaríkjunum á níunda áratug síðustu aldar
varð ég þess var að ýmsir fræðimenn þar drógu mjög úr vægi Hemingways í
bandarískri bókmenntasögu (ég hef stundum velt því fyrir mér hvort ástæðan
geti verið sú hversu lítið fer fyrir Bandaríkjunum sem sögusviði í skáldsögum
Hemingways). Um sama leyti bárust, enn sem fyrr, staðfestingar frá höfundum
annarra landa um mikilvægi Hemingways fyrir sköpunarstarf þeirra, eins og
sjá má af áðurnefndri skáldsögu Péturs Gunnarssonar frá 1982 og grein sem
Gabriel García Márquez skrifaði skömmu áður þar sem hann gerir grein fyrir
því sem hann hafi lært af Hemingway.44 í New York Times skrifaði prófessor
Irving Howe um svipað leyti grein þar sem hann segir að Hemingway sé að
vísu í „hávegum hafður“ en standi samt á „óstöðugum stalli“. Greinin birtist
í tilefni af útgáfu bréfa Hemingways, sem sum þykja birta miður hugnanlega
mynd af höfundinum,45 en ummæli Howes votta einnig um vissa viðhorfs-
breytingu í Bandaríkjunum.
Þessa breytingu - sem vissulega er hluti af almennari umskiptum - má
sjá staðfesta í sumum þeirra nýlegu bandarísku safnrita þar sem saman eru
dregnir úrvalstextar eftir ýmsa höfunda og einkum eru ætluð til bókmennta-
kennslu í skólum. Þar hefur hlutur Hemingways stundum orðið furðu rýr.
Sjálfur notaði ég eitt sinn við kennslu í Háskóla íslands stórt tveggja binda
safnrit með úrvali úr bandarískum bókmenntum (útgefið 1990), alls nær
5500 þéttprentaðar blaðsíður. Þetta rit sýnir glöggt þá gríðarlegu endur-
skoðun hefðarveldisins („kanónsins“, úrvalsritanna) sem átt hafði sér stað
í Bandaríkjunum á undangengnum árum. Brugðist var við fyrri vanrækslu
á verkum ýmissa höfunda, ekki síst kvenhöfunda sem og karlhöfunda
úr minnihlutahópum. Þessi endurskoðun var tímabær og merkileg og
þýðir að þeir höfundar sem áður töldust miðlægir („á stalli“) raðast með
öðrum án þess að njóta fyrri hefðarstöðu sinnar svo nokkru nemi. Jafnvel
Nóbelsverðlaun eru ekki trygging fyrir inngöngu: þarna eru engir textar
eftir Sinclair Lewis, Pearl S. Buck eða Isaac Bashevis Singer. Hlutur annarra
bandarískra Nóbelshöfunda er misjafn: T.S. Eliot fær 36 blaðsíður, Eugene
0‘Neill 33, William Faulkner 27, Saul Bellow 17, John Steinbeck 14 en
Ernest Hemingway einungis 6 og er þar um að ræða kynningartexta og smá-
söguna „Hills Like White Elephants“.46