Andvari - 01.06.2011, Page 81

andvari
JÓN SIGURÐSSON OG HIÐ ÍSLENSKA ÞJÓÐVINAFÉLAG
79
ógleymdum hans tryggustu liðsforingjum: séra Eiríki Kúld og Halldóri Kr.
Friðrikssyni yfirkennara. Margir gamlir samherjar höfðu þó snúið frá rót-
tækni til afturhalds. Og margir efnismenn í Félagsritahópnum fylltu nú raðir
embættismanna með tilheyrandi þjónkun við stjórnina er Jóni sárnaði mjög.19
Jón Sigurðsson og stefna hans naut aftur á móti eindregins stuðnings nýrrar
og róttækrar kynslóðar, sem alist hafði upp í þjóðernisvakningu aldarinnar og
kenndi sig gjarnan við þjóðvináttu.
I þessum hópi voru námsmenn í Kaupmannahöfn en einnig verslunar- og
athafnamenn. I febrúar 1872 stofnuðu nokkrir þeirra félagið Atgeirinn sem
var „sérstök deild Hins íslenzka þjóðvinafélags“ til að halda upp vörn fyrir
réttindum íslendinga í ræðu og riti.20 Atgeirinn var hreint leynifélag: starf
þess var leyndarmál öllum utanfélagsmönnum. Raunar var félagsskapurinn
svo leynilegur að hann hefur aldrei almennilega komist inn í sögu íslands.
Þó voru í hópi Geirunga, en svo nefndu meðlimir Atgeirsins sig, margir af
helstu leiðtogum þjóðarinnar á komandi áratugum þótt ekki væru þeir ætíð
samherjar.
Geirungar voru áróðurssveit sem ritaði greinar, einkum í norsk blöð, til
stuðnings málstaðs Jóns Sigurðssonar og hlífði hvergi þeim er deigari þóttu.
Einkum beindu þeir spjótum sínum að konungkjörnum þingmönnum og minni-
hlutamönnum, en þeir höfðu í bænaskrá til konungs um stjórnskipunarmálið í
þinglok 1871 verið óvenju harðorðir í garð meirihlutans sem hefði komið fram
jþeð „ískyggilegar skoðanir“ sem ekki væru samkvæmt „hugsunum og vilja"
Islendinga.21 Segja má að gefið hafi verið út skotleyfi á hina konungkjörnu og
Grím Thomsen, sem hallaðist á sveif með þeim þótt þjóðkjörinn væri. Söfnuðu
Geirungar fyrir sektarfé er þeir eða öllu heldur útgefendur þeirra voru dæmdir
fyrir ærumeiðingar. Mikilvægt þótti þjóðvinum að skýrt væri hvar þjóðarvilj-
inn lægi. Jón Sigurðsson var ekki sjálfur í Atgeirnum en fylgdist vel með og las
yfir greinaskrif. Þá var hann mikilvirkur stuðningsmaður þess sem nefna mætti
athafnadeild Atgeirsins, en það voru forkólfar verslana og verslunarfélaga,
sem sum hver leituðu eftir viðskiptasamböndum í Noregi. Segja má að fallið
hafi saman veldisskeið norsk/ensku verslunarfélaganna og Þjóðvinafélagsins.
Þau færðust of mikið í fang, einkum Norska samlagið svokallaða þó að í
Noregi héti það íslenska samlagið.22 En það virtist boðberi nýrra framfara-
°g þjóðfrelsistíma er 177 lesta gufuskip félagsins kom til hafnar í Reykjavík
þann 25. maí 1872 og bar heiti frelsishetjunnar: „s/s Jón Sigurðsson“. En
Norska samlagið „strandaði“ eins og Jóns Sigurðsson orðaði það og bætti við:
”Allar hrakspár rætast hjá oss.“23 Áfram hélt þó Gránufélag um sinn og mjög
efldist verslun og útgerð Ásgeirs skipherra Ásgeirssonar á Isafirði en Tryggvi
Gunnarsson kaupstjóri Gránufélags og Ásgeir kaupmaður voru meðal helstu
fprkólfa Þjóðvinafélagsins í Kaupmannahöfn þar sem þeir höfðu vetursetu.24
Asgeir var auk þess mestur afreksmaður að afla félaginu styrktarfjár.25