Andvari - 01.06.2011, Side 120

118
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
ANDVARI
var það fyrst og fremst skáldsagnahöfundurinn Hemingway sem fékk athygli
á íslandi og hefur fengið allt fram á nýja öld. Sumar þessara bóka hafa komið
út oftar en einu sinni og þannig átt greiðfærari leið en ella til nýrra kynslóða
lesenda. Svona lítur þessi þáttur útgáfusögunnar út:
Vopnin kvödd, þýð. Halldór Laxness: 1941, 1977,1987, 1999
Og sólin rennur upp .... þýð. Karl ísfeld: 1941, 1987
Einn gegn öllum, þýð. Karl ísfeld: 1946
Klukkan kallar / Hverjum klukkan glymur, þýð. Stefán Bjarman: 1951, 1980, 1987
Gamli maðurinn og hafið, þýð. Björn O. Björnsson: 1954, 1986 (þýð. endurskoðuð af
Kristjáni Karlssyni)
Spor höfundarins
Hvaða ályktanir má draga af þessu yfirliti um skáldsögur Hemingways á
íslensku? Eins og áður sagði um Vopnin kvödd'. með endurútgáfum eignast
flestar þessara þýðinga „framhaldslíf" umfram mörg frumsamin verk (og rétt
er að benda á að þetta gengur þvert á útbreidda hugmynd um að endingartími
þýðinga sé alla jafna stuttur; þær séu jafnvel bara „einnota"). En þetta segir
ekki alla söguna um stöðu Hemingways í íslenskum bókmenntaheimi eða
menningarlífi. í grein um James Joyce á íslandi sem birtist í Andvara fyrir
nokkrum árum setti ég fram þá hugmynd að fernt skipti mestu þegar lagt er
mat á „nærveru og stöðu útlendra rithöfunda í bókmenntalífinu, þ.e. í hverju
einstöku bókmenntakerfi, eins og því íslenska“, og þessir þættir (sem eru inn-
byrðis tengdir á ýmsan hátt) séu:
1. Þýðingar á verkum hins erlenda höfundar.
2. Fræðileg, gagnrýnin eða önnur skipuleg umræða um erlenda höfundinn og verk
hans, þ.m.t. formálar, eftirmálar eða aðrar umsagnir sem fylgja þýðingunni, ritdómar
um þýðinguna og umfjöllun um verk höfundarins í skólum þar sem verkin eru lesin.
3. Almennt umtal eða vísanir til höfundarins eða verkanna, þ.e. skírskotanir sem
gefa til kynna eða staðfesta nærveru hans í menningunni, nærveru sem hægt er að
„virkja“ með snöggri ábendingu, jafnvel aðeins nafni höfundarins, ljósmynd osfrv.
4. Ahrif hins erlenda höfundar á hlutaðeigandi bókmenntir eða annarskonar textatengsl,
þar sem verk/texti höfundarins birtist sem efniviður í sköpunarferli annars
höfundar.33
Ekki er allt það efni sem hér um ræðir aðgengilegt í rituðu formi, til dæmis
ekki umræður í skólastofum eða á öðrum málþingum, hvað þá almennt