Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Blaðsíða 42

24
Tímarit Þjóðrœlmisfélags Islendinga
tíma) skulu vera Islendingar, og trygging er sett fyrir því að ísland
njóti íslenzkra laga. Verzlunarsamböndum við Noreg skal haldið uppi
með því að konungur lofar, að senda sex skip árlega til íslands. Erfðir
skulu gefast upp fyrir íslenzkum mönnum í Noregi, hversu lengi sem
staðið hafa. Samkvæmt Sáttmálanum milli Noregs og Islands 1022
voru Islendingar undanþegnir öllum tollum og gjöldum nema landaur-
um (hafnargjöldum). Nú losnuðu Islendingar líka við þá.1) Ennfremur
-skyldu íslenzkir menn í Noregi liafa slíkan rétt sem þeir höfðu beztan
liaft -—- áreiðanlega tilvísun til sáttmálans 1022.
Knud Berlin reynir í ýmsum ritum að draga úr þýðingu Gramla
Sáttmála, kallar liann miðaldaskjal og mölétið skinnblað.2) En hvað er
þá t. d. með Magna Carta Englands, frá 1215, sem er nærri því 50 ár-
um eldri en Gamli Sáttmáli! Allir Englendingar líta til baka með
þakldæti á þetta æruverða skjal, sem varðveitt hefir liið borgaralega
frelsi þeirra og bannað allar skatta-álögur án samþykkis almenns ríkis-
þings, sem varð vísirinn til hins enska Parliaments.
Allra síðast er þessi ákvörðun gjörð í Gamla Sáttmála: “ Jarl vilj-
um vér yfir oss hafa, meðan hann heldur trúnað við yður en frið við
oss.” Þetta hefir ekki í sér fólgna neina takmörkun á frelsi Islands —
langt frá — heldur er það þvert á móti ný sönnun fyrir sjálfstæði þess.
ísland öðlaðist með þessum hætti jafnan rétt við Noreg, þar sem fyrir
var jarl, í ríkisstjórninni, og trúnaðarmaður konungs. Nú átti konung-
ur, sem þjóðhöfðingi yfir Islandi, að hafa þar líka jarl sem tnínaðar-
mann sinn. Raunar var enginn jarl skipaður á íslandi eftir að Gamli
Sáttmáli var gjörður, enda var jarlsembættið líka brátt lagt niður í
Noregi.3)
Það sézt á hinum stöðugu tilvitnunum í Gamla Sáttmála, að Xs-
1) pangað til 1918 var ekki lagður tollur á íslenzkar vörur í Danmörku, aftur á móti voru
danskar vörur tollskyldar á íslandi.
2) pessari kenningu Knud Berlins andmælir próf. Dr. N. Gjelsvik, Oslo, (Nikolaus Gjelsvik,
Lærebok i Folkerett,” Oslo 1915, þls. 23) á þessa leið: “Grundvöllur sambandsins milli
íslands og Noregs var sáttmáli, er gjörður var milli landanna 1262. pað er þessi sáttmáli.
sem íslendingar kalla Gamia Sáttmála, en hinn danski prófessor kallar mölétið skinnblað
frá svörtustu miðöld. Samkvæmt þessum sáttmála skyldi ísland lúta sama þjóðhöfðingja
og Noregur, en ekki gjörast norskur landshluti. Að Island skuli framvegis vera sjálfstætt
ríki er engum vafa bundið. pað kemur greinilega fram í skilmálum sáttmálans, að íslend-
ingar höfðu rétt til að segja þessum samningi upp og þannig vera lausir mála við hinn
norska konung, ef hann ekki hélt skuldbindingar sinar við þá samkvæmt sáttmálanum.
Islendingar benda ennfremur á Gamla Sáttmála sem þann réttargrundvöll, sem þeir alt af
hafi staðið á. Gamla skinnblaðið, frá hinni svörtu miðöld, er ekki mölétið á íslandi.”
3) 1 15. kap. hinnar norsku Hirðskrár, þar sem varðveitt eru lög fyrir hirðina og þá sem
næstir stóðu konungi, (útgefin af Munch. “Det norske Folks Historie” 1 : 4, bls. 597) er
jarlsembættinu í Noregi nákvæmlega lýst, og sagt frá hverskonar jarldæmi þar hafi verið.
Fyrst voru innlendir jarlar; þessa virðingarstöðu, jafnframt léni, sem ekki gekk I erfðir
veitti konungur skilgetnum sonum sínum og öðrum ættingjum. í öðru lagi voru jarlar
þeir, er konungur setti yfir skattlönd sin, sérstaklega Orkneyjar; ennfremur jarlinn á ís-
landi, svo framarlega sem konungur setti þar jarl. Að hann er tekinn upp í hirðskrána
táknar ekki norræn afskifti af málum Islands. heldur er þar skýrt frá því sem I raun og
veru var gjört ráð fyrir.