Læknablaðið - 01.08.1923, Blaðsíða 68

i(56 LÆKNABLAÐIÐ
Líkurnar til þess, aS chr. lat. berklar séu undirrót ýmsra, og þá
sérstaklega functionell meltingartruflana, eru fyrst og fremst fólgn-
ar í hinni framangreindu statistik. Þa'ð út af fyrir sig, a'ð chr. lat.
berklar séu oftar fylgifiskur ]>essara meltingartrufíana, en skýrt verði
með hreinni tilviljun, sannar þó vitanlega ekki, að berklar séu or-
sök þeirra. Ýmsir halda því mótsetta fram, að sjúklingar með lang-
varandi meltingartr. missi mótstöðuafl sitt, og verði þar af leiðandi
berklaveikir. og á slíkt sér eflaust stað. Aðeins ættu þeir ekki fremur að
fá chr. lat. berkla en eiginlega tæringu. Hins vegar vitum vér, að lang-
flestir sýkjast af berklum ]tegar á barnsaldri, en meltingarsjúkdómar þessir
byrja oftast ekki fyr en seinna á æfinni og þá mjög oft upp úr
brjósthimnubólgu, mislingum, taugaveiki, infl. og öðrum sjúkdómum, sem
annaðhvort stafa af berklum eða dispon. til þeirra. Og í þeim tilfellum,
að meltingartrufl. byrja áður en berklarnir virðast gera vart við sig, þá
koma þær líkt og prætuberc. dyspepsia við tæringu. eins og fyrirboði
berklanna.
Hins vegar verður þess væntanlega langt að bíða, að orsakasamband
chr. lat. berkla og dyspep. verði fullsannað, enda þótt þaö væri raun-
verulegt. Til þess þyrfti að athuga þessa sjúkl. íyrst og fremst in vivo
og siðar post mortem í stórum stíl. En þeir deyja sjaldnast á sjúkrahús-
um, svo að einnig það verður torvelt.
En hálfnað er verk ])á hafið er. Menn hafa nú loks komið auga á þessa
möguleika, sem bersýnilega hafa ekki verið uppgötvaðir vegna ])ess, hversu
meltingartruflanir likjast oft algengum meltingarsjúkdómum, en einkum
vegna þess, að berklarnir eru chr. lat., svo að athygli sjúkl. og lækna bein-
ist tæplega að lungunum, nema þau séu sérstaklega höfð in mente. En acut.
exaceral)at. eru hins vegar oft teknar fyrir typhus, pneumonia, infl., acut
rheumatismus o. s. frv., eða skoðaðar óviðkomandi meltingar! ruflun, sem
oft hefir staðið lengi og heldur áfram, þótt þær líði hjá.
En einna mest sönnunargildi, með tilliti til orsakasambands ]>essara
kvilla, virðist mér sú reynsla min og annara, hafa að meltingartruflan-
irnar virðast versna og batna með berklunum, eða þær batna og versna
við það sama og reynslan sýnir, að ])eir ljatna og versna við.
Þannig batna þær oft við blóðaukandi og lystaukandi meðöl, við úti-
vist (á sumrin), ef sjúkl. fitna o. s. frv. Versna aftur á móti, ef þeir kvef-
ast, fá misl., infl. taugaveiki eða aðra hitasótt, einmitt mótsett ýmsum
org. meltingarsjúkdómum, er batna oft undir þeim kringumstæðum, vegna
þess. að þá neyta sjúkl. léttara og minná fæðis.
Sumúm reynist auk ])ess, að þeim batni óskeikullega við tuberculin-
lækningu (Rennen, Mace, Blume, Reitter), og hefir mér stundum virst
það, en ekki nærri alt af er eg hefi reynt hana, enda engin ástæða til þess
að berkladyspepsia batni fremur við tuberc. lækningu en l)erklar yfir
höfuð, en það vill ganga misjafnlega. Sama er að segja um ])að, að melt-
ingartruflanir versni við stóra tuberc.-skamta. Mér hefir ekki fundist það
nærri æfinlega, og ekki væri ástæða til þess, þegar að meltingartrufl. væru
að eins afle'ðingar gamalla berkla (anæmia, nervositas, örvefir o. s. frv.).
eins og stundum virðist vera.
Menn hafa annars reynt að skýra samband meltingartruflana og berkla
vfir höfuð, aðallega á tvennan hátt: