Sagnir - 01.05.1982, Side 54

megin var mynd af forstjóra vinnuhælis fyrir
börn, heldur ljótur ásýndum, þar sem hann
var að taka börn frá móðurinni. Á fánanum
stóð: Grimmdarseggir — haldið þið að móð-
urástin sé ekki sterkari en ykkar lög? Hinu
megin stóð: Það sem guð hefur saman tengt
má enginn maður sundur slíta og sást þar
hvar hjónum var stíað í sundur. Ýmis önnur
lög ógnuðu fátæku fólki, svo sem bann við
heimilisaðstoð til fátækra, en konur litu
einnig á aðstæðurnar í vinnuhælunum og
reglur sem giltu um börn utan hjónabands
(þau voru á ábyrgð móðurinnar einnar), sem
ógnun við fjölskyldur þeirra.4) Þær töldu að
með lögum þessum væri verið að takmarka
rétt þeirra til að stjórna sínu eigin lifi. Heim-
ildir herma að konur hafi barist mun harðar
gegn fátækralögunum en karlar.
í ávarpi kvennasamtaka í Ashton-under-
Lyne sem birtist í Northern Star 2. feb. 1839
segir:
„Heimili okkar eru í rústum, — börnin
ganga í tötrum, eiginmenn okkar eru eins og
þrælar, og við erum sjálfar fyrirlitnar. Það
er bent háðslega á okkur af þeim sem njóta
ávaxta vinnu okkar. Hrokafullir og óréttlátir
kapitalistar álíta dætur okkar hæfar til þess
eins að svala losta þeirra og þessi ferlegu og
illu skrímsli í mannsmynd ætla sonum okkar
að ala aldur sinn í dimmum kolanámum eða
vera sem fangar í hryllilegum bómullarverk-
smiðjum. Við erum ákveðnar í að enginn
karlmaður skal fá að njóta afraksturs handa
okkar, eignast ást okkar né deila með okkur
rúmi, sem ekki vill standa í fremstu víglínu
þeirra er berjast fyrir réttindum manna og
eru á móti bölvuðum fátækralögunum. Við
örvæntum ekki um að einn góðan veðurdag
muni vitið eitt nægja til að allir hafi kosn-
ingarétt, og þá munum við njóta réttlætis í
samfélaginu systur og fá kosningarétt eins og
bræður okkar.“
í fremstu víglínu
Árið 18425) kom til mestu átaka milli yfir-
valda og íbúa iðnaðarhéraðanna sem um gat
meðan Chartistahreyfingin var og hét. Það
ár mótmæltu fleiri á götunum, fleiri lögðu
niður vinnu vegna launalækkana, fleiri mót-
mæltu óvissunni sem einkenndi líf verka-
fólks og fleiri börðust gegn slæmum vinnu-
aðstæðum en nokkru sinni fyrr. Sennilega
var þetta í síðasta sinn sem baráttuhefðum
18. aldarinnar og Chartista var beitt í svo
ríkum mæli. Enn á ný var ekkert vafamál að
konurnar voru i fremstu viglínu, enda var nú
mikið um það rætt meðal borgara að kon-
urnar hefðu slæm áhrif á karlmenn og börn
þær hefðu yfirgefið snælduna og rokkinn og
væru komnar út i pólitík! Þær vanræktu
heimilin vegna funda, þær lægju í róttækum
blöðum!
Allar frásagnir um árekstra milli yfirvalda
og verkfallsmanna greina frá nærveru
kvenna. Á einum stað stilltu konur sér fyrir
framan hermennina og eggjuðu þá til að
skjóta, þær neituðu að hverfa á braut, þar eð
þær hefðu ekki að neinu að hverfa. Á öðrum
stað var sagt frá konum sem vændu karl-
menn um ragmennsku, vegna þess að þeir
reyndu ekki að frelsa félaga sínar úr fangelsi.
í Halifax grýtti verkafólk lögregluna, er
verið var að flytja fanga til járnbrautastöðv-
arinnar. Konur og karlar hlupu þar um með
fangið eða svunturnar fullar af steinum og
grýttu, með þeim afleiðingum að nokkrir
lögregluþjónar lágu í valnum. Segir þar að
konurnar hafi ekki látið sitt eftir liggja.
En nú fer að nálgast endalokin.
Konurnar einangrast
í ævisögum verkalýðsleiðtoga sem ólust
upp á síðari hluta 19. aldar er hvergi minnst
á pólitísk áhrif mæðranna. Það er heldur
betur breyting frá því sem áður var. Það
þýðir að konur skóara, skraddara, smiða,
byggingarmanna og iðnverkamanna sem
áður fylltu raðir Chartista voru horfnar af
vettvangi, þær tóku ekki lengur þátt í þjóð-
félagsbaráttunni.
Rannsókn á konum iðnaðarmanna á siðari
hluta 19. aldar er að mestu óunnin, en þær
upplýsingar sem ég hef undir höndum benda
til þess að konurnar sem mótmæltu hækkun
vöruverðs eða studdu verkfallsmenn á síðari
hluta 19. aldar hafi ekki verið úr stéttum iðn-
aðarmanna, heldur konur ófaglærðra verka-
manna. Frægt dæmi er um konur landbún-
aðarverkamanna rétt eftir 1870. Fjórar kon-
ur voru handteknar fyrir árás á lögregluna
meðan á verkfalli stóð. Frásagnir af verkföll-
um námuverkamanna greina einnig frá her-
skáum konum, árásum þeirra á lögregluna
með ýmis konar vopnum, svo sem ljótu orð-
bragði, og stundum fylgdu með múrsteinar,
klór og spörk. Rétt fyrir 1870 skipulögðu
52