Sagnir - 01.05.1982, Blaðsíða 32

brjóst. Þetta var þess vegna talið allt of erfitt
fyrir konuna16) og ekki hollt fyrir barnið.17)
Álit manna á móðurmjólkinni var ekki sér-
lega gott, að minnsta kosti ekki þeirrar sem
var „skapvargur og ofsafull í sinnsins hrær-
ingum ... þá er mjólk hennar óholl“.18) Það
var og álit manna að konurnar þyldu ekki að
börnin sygju þær vegna þess þá trúlega
hvernig vinnuþrælkun þeirra var. Sú ástæða
stenst varla ef tekið er mið af því að konur
eru taldar hafa haft börn á brjósti áður en
þessi siður er tekinn upp. Þær hafa varla
haft minna að gera þá. Hins vegar hafa þær
verið aðþrengdar ef við athugum árferði
þessara alda. Enda sér þess merki á heim-
ildum að menn hafi talið þær hafa nóg með
að næra sjálfa sig.19)
Þá kemur í ljós að klæðaburður kvenna er
afar slæmur. Það var venja að minnsta kosti
upp úr aldamótum 1800 að klæða sig í mjög
þröngar treyjur og fletja barminn eins og
hægt var. Af þessum ástæðum voru
geirvörturnar flatar og innfallnar og konur
oft illa færar um að gefa barni brjóst.20)
Þröng föt tíðkuðust að því er virðist fram á
19. öld þvi þá kemur fram ábending til
kvenna um að passa að fötin þrengi ekki að
geirvörtunum á síðustu mánuðum
meðgöngutímans.21)
Nú hafa verið taldar upp nokkrar hugsan-
legar ástæður þessa siðs og má segja að allar
hafi sinn tilverurétt. Álit erlendra fræði-
manna um að kúamjólkin væri hollasta
mjólk sem til væri hefur vafalaust haft haml-
andi áhrif á aðgerðir kvenna. Auk þess sem
hérlendir fræðimenn gáfu í skyn að kúa-
mjólkin væri hollari en móðurmjólkin.22)
En menn hafa einnig barist gegn þessari
óheillaþróun með ýmsum ráðum. Eins og að
telja fólki trú um að börnin drykkju í sig
ýmislegt skynsamlegt með móðurmjólkinni.
Að þau yrðu gáfaðri og fljótari að læra.23)
Útlendir menn sem tjáðu sig um þetta athæfi
kvenna þótti það ámælisvert. Kom það til
dæmis fram í grein þar sem sagt er að þetta
tíðkist ekki nema hér og í „Schweiz og
Schwaben“.24) Allt umtal þeirra manna sem
vildu taka upp betri siði drukknaði í hleypi-
dómum aldanna. Enda var það eðlilegt að
ekki var brugðið við öðruvísi en gert var því
fólk gat falið sig á bak við trúna. Barnaupp-
eldið var allt upp á guðsnáð komið. Það var
ekki vert að vera að hafa óþarfa áhyggjur af
börnunum. Það taldist ekki slæmt þótt börn
dæju því þau voru hvergi betur komin en hjá
guði.25)
Hvað fengu börnin í staðinn fyrir
móðurmjólkina?
Lýsingar á næringu þeirri sem ungbörn
fengu eru, þegar á heildina er litið, vægast
sagt hörmulegar. Það er greinilegt að konur
hafa viljað börnum sínum vel því þær hafa
reynt að troða öllu því sem þeim þótti hollast
ofan í þau. Því miður var það ekki allt jafn
hollt fyrir hvítvoðunga. Rjómi var í uppá-
haldi og var gefinn jafnt ungbörnum og full-
orðnum. Má þar greina eina orsök barna-
dauða sem var tiður, því ekki hefur rjómi
verið talinn auðmeltur og síst fyrir nýfædd
börn. Það er ekki alls staðar sem börnin fá
rjóma. Er best að láta lýsingar úr heimildum
gefa dæmin. Þau tala skýrast. Lýsing kaup-
manna í bók Andersons um ísland er ófögur.
Þar er sagt að börnunum sé hent á gólfið og
hjá þeim sett ílát með mysu. Þegar barnið
svo vaknaði var stungið vöfnum fjöðurstaf
ofan í ílátið og barnið látið sjúga þar í
gegn.26) Niels Horrebow, vildarvinur íslend-
Heldri kona.
30