Sagnir - 01.05.1982, Blaðsíða 34

gegn kreddum almúga landsins.
Niðurstöður
Fyrr í þessari grein var því haldið fram að
konur hefðu haft börn á brjósti á 17. öld og
tiltekið dæmi því til sönnunar. í lok aldar-
innar verður þess siðs, að konur hefðu ekki
börn á brjósti, vart í ríkum mæli. Ætla má
að siður þessi hafi ekki komið eins og hol-
skefla yfir þjóðina svo að líklega hefur þessa
orðið vart strax um eða fyrir miðja öldina.
Sumar konur gáfu öllum börnum sínum
brjóst. En það voru yfirleitt þær snauðustu
og er hægt að finna vorkunnartón samtíðar-
manna í þeirra garð. Það er áberandi hve
þessi siður festist rækilega meðal alls þorra
almennings og hélst, af því er best verður
séð, mun lengur hér en annarsstaðar í
Evrópu.40)
Hvers vegna fengu börnin ekki móður-
mjólkina? Helstu hugmyndir sem komið
hafa hér fram um það eru að konur hafi talið
brjóstagjöf sársaukafulla og spilla útlitinu.
Einnig að kúamjólkin hafi verið hollari og
menn hafa viljað meina að þetta hafi verið
allt of erfitt fyrir konuna. Svo og að þröngur
klæðaburður þeirra hafi ekki bætt mögu-
leika þeirra á að hafa börn á brjósti. Hér
kemur ekki fram nema brot af sann-
leikanum. Einhvers staðar er hlekkurinn fal-
inn. Það sem upptalið er sem trúverðugar
ástæður getur staðist að mörgu leyti. Að vísu
er hæpið að þær standist einar sér. Ef við at-
hugum vinnuþrælkun og klæðaburð þá fer
málið strax að fá trúverðugan svip. Að ekki
sé minnst á þátt trúarinnar og það viðhorf að
kúamjólkin væri sú hollasta sem völ væri á.
Þegar komið er að þeirri ókræsilegu nær-
ingu sem börnin fengu er ekkert orðið lengur
athugavert við það að börn hafi átt erfitt
uppdráttar á þessum öldum. En vel að
merkja: börnunum var gefið það sem talið
var hollast og kærleikur foreldra til barna
hefur ekki verið minni þá en nú. Þó viðhorf-
in hafi verið önnur. Hann lýsir sér best í
þeirri mergjuðu fæðu sem fyrir börnin er
borin og fór að sjálfsögðu eftir efnum og
ástæðum. En hlálegt er til þess að hugsa að
foreldrar hafi beinlinis drepið börn sín á því
besta sem þau áttu til, góðum mat. Þá var
öruggara að vera fátækara barn og fá held-
ur mysu eða áfir en rjóma.
Þó allur almenningur gerði sér ekki grein
fyrir þessu urðu ýmsir til að benda á
hættuna. Einkum þegar á leið. Var það eðli-
legt ef þjóðir annarra landa hafa tekið þann
háttinn að mæður gæfu börnum sínum
brjóst. Útskýringar þeirra og fortölur voru
afskaplega eðlilegar. Allavega frá nútíma-
legu sjónarmiði. En það reyndist erfitt að fá
landann til að trúa að móðurmjólkin kæmi
börnunum betur en mjólkin úr blessaðri
kúnni.
Bónclukona í vönduðuin hversdagsbúningi.
Heimildir:
Alþingisbœkur íslands V. Rv. 1922, 1925—1932.
Alþingisbœkur Islands VI. Rv. 1933—1940
Árni Björnsson: Merkisdagar á mannscevinni.
Gamlar venjur, siðareglur og sagnir. Rv. 1981.
Bjarni Vilhjálmsson og Óskar Halldórsson: íslenzkir
málshœttir. Rv. 1966.
Björn Halldórsson: Arnbjörg. Búnaðarrit Suðuramt-
sins. Viðeyjarklaustur 1843.
Björn Halldórsson: Atli. Rv. 1948.
Eggert Ólafsson: Ferðabók Eggerts Ólafssonar og
Bjarna Pálssonar I. bindi. Rv. 1974.
Helgi Guðbergsson: „Mannadauði á fyrri hluta 19.
aldar“ Læknaneminn 4. tbl. des. 1977. 30. árg.
Helgi Þorláksson: Sautjánda öldin (fjölritað sem
handrit). Rv. 1981.
Islenzkt fornbréfasafn X. Rv. 1911.
Jón Árnason: Islenzkar þjóðsögur og ævintýri 3. og
5. bindi. Rv. 1958.
Jón Finsen: Iagtagelser agaaende Sygdomsforltoldene
32