Sagnir - 01.05.1982, Blaðsíða 80

Bogi segir að árið 970 hafi íslendingar
fyrst komið fram sem ein heild gagnvart út-
lendum mönnum. Þá braut íslenskt skip í
Danmörku og Birgir, bryti Haralds Gorms-
sonar Danakonungs, lét taka fé skipverja og
kalla vogrek. íslendingar ortu hinsvegar nið
um þá báða og í Heimskringlu segir svo:
,,Það var í lögum haft á íslandi, að yrkja
skyldi um Dana-konung níðvísu fyrir nef
hvert, er á var landinu.“10)
Sama ár á Eyvindur Finnsson skáldaspillir
að hafa ort drápu um íslendinga og kallað þá
„álhimins lendinga“, þ.e. íslendinga (him-
inn áls = himinn dýpis = ís) og mun það í
fyrsta sinn sem það heiti kemur fram. Segir
sagan að hver íslenskur bóndi hafi gefið
skattpening og var gerður feldardálkur sem
Eyvindur hlaut að launum.
Báðar þessar sögur, þótt sannar væru,
gefa okkur enga vísbendingu um það hvort
íslendingar hafi litið á sig sem sérstaka þjóð
eður ei. Þeir koma fram sem ein heild en slíkt
hefði hvaða hérað sem er getað gert. Þetta
viðurkennir Bogi reyndar. Auk þess eru þess-
ar sögur ákaflega hæpnar. Eflaust kann ein-
hver fótur að vera fyrir þeim en í öllu falli tel
ég ekki rétt að draga af þeim neinar álykt-
anir.
Hér verður þeirri skoðun haldið fram að
íslendingar hafi á 13. öld litið á sig sem sér-
staka þjóð. Því til stuðnings vil ég fara að
dæmi Boga og Hermanns Pálssonar og vitna
i Grágás sem skráð var 1260—1280. Hin
skráðu lög eru einhverjar bestu heimildir um
þjóðfélag þessa tíma. í Grágás segir svo: ,,Ef
útlendur maður norrænn eða úr Noregs kon-
ungs veldi hér kvongaður á landi verður veg-
inn, þá eiga þeir menn víg sök eptir hann er
ættu eptir konuna ef hún væri vegin.“11) Og á
öðrum stað stendur: ,,Ef útlendir menn
verða vegnir hér á landi, danskir eða sænskir
eða norrænir, þá eiga frændur hans sök ef
þeir eru hér á landi um þau þrjú konunga
veldi er vor tunga er.“12)
Og Bogi tínir til fleiri dæmi, sem hann
telur vera frá 10., 11. og 12. öld. Þessi dæmi
eru öll í ritum frá 13. öld og gefa vísbendingu
um viðhorf manna þá. Skýrasta dæmið er í
Heimskringlu þegar sagt er frá erjum Nor-
egs- og Svíakonunga. Hjalti Skeggjason var
staddur í Noregi og bauðst til að fara á fund
hins síðarnefnda. Hjalta eru lögð svofelld
orð í munn: ,,ek em ekki norrænn maður,
Bogi Th. Melsleð. Hann sagði að áríð 970 hafi ís-
lendingar fyrst komið fram sem ein heild gagnvart út-
lendum mönnum.
munu Svíar mér engar sakir gefa, ek hef
spurt, að með Svíakonungi eru íslenskir
menn í góðu yfirlæti.“13)
Af þessum dæmum má sjá tvennt. í fyrsta
lagi má sjá að sérstök lög hafa gilt fyrir menn
af þessu þjóðerni, sem töluðu ,,vora tungu“
(eða „danska tungu“), og jafnframt giltu
sérstök ákvæði um Norðmenn umfram Dani
og Svía. Hér er um að ræða réttindi umfram
aðra útlendinga. í öðru lagi fer ekkert á milli
mála að Norðmenn (norrænir menn) eru,
líkt og Danir og Svíar, kallaðir útlendir
menn.
Ástæðulaust er að fara nánar út í þessa
sálma en ljóst er af öllu að bæði lagalega og í
hugmyndaheimi almennings hafa þessar
þjóðir, og þó aðallega Norðmenn, verið
„minna útlenskar“ en aðrar.
Álit mitt er því, að a.m.k. frá því i byrjun
13. aldar hafi íslendingar litið á sig sem sér-
staka þjóð, en ekki sem Norðmenn. Öll nán-
78