Sagnir - 01.05.1982, Blaðsíða 117

Bragi Guðmundsson:
Kæru kollegar
Á menntaskólastiginu, þar sem ég þekki nú best til,
má segja að sagan hafi verið i vissri varnarstöðu í
seinni tíð. Þessu veldur þrýstingur frá hinum nýju
félagsvísindum; félagsfræði, stjórnmálafræði, sál-
fræði og fleiri greinum. ... Sögukennarar í fram-
haldsskólum hafa auðvitað verið sér meðvitandi um
þessar aðstæður og andsvar þeirra hefur verið að
hefjast handa við vissa endurskoðun og endurnýjun
á námsefni og kennsluháttum. ... En til þess að um-
bótaviðleitni ... geti borið verulegan árangur þarf
auðvitað ástand í kennslubókarmálum að batna
stórlega auk þess sem brýnt er að bæta aðstöðu og
möguleika hvað varðar önnur kennslugögn ýmiss
konar, þannig að námið geti í senn orðið fjölbreyti-
legra og betra. í þessum efnum hafa kennarar þó
e.t.v. ekki verið nægilega vakandi á verðinum. (Sig-
urður Ragnarsson, menntaskólakennari, í Sögnum
1980, 36—37.)
Ég get tekið undir þetta með kennslubækurnar.
En einhvern vantar til að skipuleggja vinnuna. Menn
biða eftir því að bækur verði til en ekkert gerist.
Þarna stendur á yfirstjórn menntamála, Mennta-
málaráðuneytinu. Það mætti hugsa sér að efna til
samkeppni um gerð kennslubóka, þar sem góðum
verðlaunum væri heitið, ... (Helgi Þorláksson, sagn-
fræðingur og stundakennari við HÍ, í Sögnum 1980,
37.)
Það er ekki nóg að skrifa kennslubókina. Það
þurfa líka að vera til alls konar kennsluleiðbeiningar
og menn verða að hafa kunnáttu til að geta breytt út
af bókinni. Ég vil og undirstrika að það skiptir ekki
höfuðmáli hversu mikið er farið í af efni og ná-
kvæmlega hvaða efni er farið í heldur hvernig það er
gert. (Ingólfur Á. Jóhannesson, sagnfræðinemi, í
Sögnum 1980, 37.)
Það var og. Þessir þrír heiðursmenn, sem
þátt tóku í hringborðsumræðum Sagna um
stöðu íslenskrar sagnfræði, eru allir sam-
mála um nauðsyn breyttra og bættra
kennslubóka. Ennfremur fullyrti Ingólfur að
allt kennsluefni væri illa útbúið og kennslu-
bækur úreltar og leiðinlegar. Eðlileg afleið-
ing er það óorð sem sagan hefur á sér.
Hér skulum við staldra aðeins við og líta á
ástand mála. Hvernig er kennslu og kennslu-
bókum háttað í framhaldsskólum landsins?
Eg ætla að einskorða mig við kennslu í ís-
landssögu en læt mannkynssögu Iiggja á
milli hluta.
Algengast er að kennd séu tvö námskeið í
íslandssögu sem allir eru skyldir að taka; ís-
landssaga fyrir 1830 og íslandssaga eftir
1830. Við kennslu eru notaðar bækur Björns
Þorsteinssonar, Lýðs Björnssonar og Ólafs
R. Einarssonar í fyrra námskeiðinu og bók
Heimis Þorleifssonar í því seinna (sjá nánar i
heimildaskrá). Auk þess eru sums staðar
lesnar bækur Gísla Pálssonar, Jóakims
Israel og Ólafs Ragnars Grímssonar og Þor-
björns Broddasonar um þjóðfélagsfræði
hvers konar. Algengara mun samt að þær
séu kenndar í sérstökum félagsfræðiáföng-
um.
Bækur sagnfræðinganna, sem allir eru
reyndir kennarar, eru tiltölulega nýjar. Tvær
komu í frumútgáfu 1973, ein 1975 og ein
1978. Þrjár eru skrifaðar sem kennslubækur
en ein, íslensk miðaldasaga Björns Þor-
steinssonar, ekki. Þrjár hafa verið ritdæmd-
ar í Sögu, 1974 og 1979, og fengu allar
heldur góða dóma. Samt vantar enn nothæf
kennslugögn. Hvað veldur?
Margt kemur áreiðanlega til og ýmislegt
hangir á spýtunni. Félagar okkar láta sér
nægja að fjalla um kennslubækurnar og
dæma þær lélegar. En er ekki víðar pottur
brotinn og er ekki fleira sem gefið hefur sög-
unni slæman vitnisburð í skólum landsins?
Ég held það og ætla að nefna nokkra sam-
verkandi þætti sem mér finnast ofur nærtæk
skýring á óvinsældum sögunnar sem náms-
og kennslugreinar.
í fyrsta lagi vantar okkur áhugasama og
lifandi sögukennara. Það er ekki nóg að
skarta sprenglærðum prófum í háskólagrein-
inni sagnfræði og sitja síðan tuðandi meira
og minna leiðinleg þekkingaratriði fyrir
framan blásaklausa nemendur. Áhugi og
115