Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Síða 42

36
HELGAFELL
ingur hans á eðli lýðræðisins bar langt af
skilningi þeirra manna, sem fjölluðu um
kosningafrumvarp Alþingis 1849.
Ekki löngu eftir að bréfið var skrifað,
hinn 27. október 1849, birtist í danska blað-
inu ,,Tilskueren“ löng grein um kosninga-
lögin íslenzku, og næsta sumar kom hún í
,,Þjóðólfi“ í íslenzkri þýðingu (2. ár, 36.—
39. tbl.). Er rétt að birta hér nokkurn kafla
úr greininni, sem er mjög hógværlega sam-
in:
„Hvorki stjórninni eða alþingi hefur
dottið í hug, að skipta íslandi í kjördæmi
á þann hátt, að hvert þeirra geti kosið
einn fulltrúa; en í því efni verðum vér
af nýju að játa, að vér þekkjum eigi svo
vel til á íslandi, að vér getum með nokk-
urri vissu á kveðið, hvernig þessu hefði
mátt koma við, einkum þegar litið er
til þess fundar, er vér nú tölum um [þ. e.
þjóðfundarins]. Samt getum vér ekki
ímyndað oss, að nokkurir sérstaklegir
hlutir, íslandi einu eiginlegir, þurfi að
aftra slíkri skiptingu; en vér höldum,
að sú sé orsökin, að menn hafi ímyndað
sér, að lögfróðir embættismenn væru
þeir einu, sem hefðu þekkingu og lag
á að vera forstöðumenn kosninganna.
Stjórnin hefir játað, að þegar kosning-
arnar fari beinlínis fram [þ. e. beinar
kosningar], þá muni af því leiða, — með
því kjördæmin, sem nú eru, eru svo
f jarskalega víðáttumikil, — að þeim hin-
um fátæku kjósendum, sem búa langt
frá kosningastaðnum, muni ekki gefast
færi á að nota kosningarrétt sinn.
Um næsta atriði, eða um niðurjöfnun
fulltrúanna á misstór kjördæmi, höldum
vér aftur á móti að vér getum dæmt með
meiri vissu.
Fólksfjöldinn á Íslandi 1845 er ennþá
ekki kominn í ,,statistisk Tabel-
værk“; en í „Jarðatali“ Jónsens lands-
yfirréttardómara er fólkstala tilgreind
fyrir Suður-umdæmið og Norður- og
Austur-umdæmið samkvæmt því, sem
stendur í „statistisk Tabelværk“,
og fyrir Vestur-umdæmið eftir sögusögn
yfirvaldanna, er beðin höfðu verið um
fólkstöluna í öðrum tilgangi. Eftir
„Jarðatalinu" er fólksfjöldinn í kjör-
dæmunum þessi:
í Skaftafellssýslum .......... 3,262
- Vestmannaeyjasýslu .......... 396
- Rangárvallasýslu .......... 4,776
- Árness-sýslu .............. 5,159
- Gullbringu- og Kjósarsýslum 4,644
- Reykjavík ................... 961
- Borgarfjarðarsýslu ........ 2,166
- Mýra- og Hnappadals-sýslum 2,324
- Snæfellsness-sýslu ........ 2,898
- Dalasýslu ................. 1,890
- Barðastrandarsýslu ........ 2,455
- ísafjarðarsýslu ........... 4,051
- Strandasýslu .............. 1,271
- Húnavatnssýslu ............ 3,986
- Skagafjarðarsýslu ......... 3,997
- Eyjafjarðarsýslu .......... 4,028
- Suður-Þingeyjarsýslu ..... 31,129
- Norður-Þingeyjarsýslu ..... 1,205
- Norður-Múlasýslu .......... 3,019
- Suður-Múlasýslu ........... 2,880
Hvert af kjördæmum þessum á nú að
kjósa 2 fulltrúa. Þá er menn jafna þing-
mannatölu þessari saman við þing-
mannatölu í öðrum löndum, þá sýnist
það nokkuð skrítið, að 1 fulltrúi kemur
að meðaltali niður hér um bil hver 1400
manns, en vér játum samt, að fulltrúa-
þing hverrar þjóðar (og enginn getur
neitað því, að íslendingar eru þjóð),
einkum þegar hún býr á svo víðu svæði,
má varla vera færri mönnum skipað en
hér um bil 50, og finnst oss það því í
alla staði rétt, að stjórnin hefir fallizt
á að fjölga skyldi fulltrúum frá 34, sem
hún hafði stungið upp á að skyldu vera
þjóðkjörnir, til 40, auk 6 konungkjör-
inna. Aftur á móti skiljum vér ekki í
því, hvers vegna alþingi hefir ekki skipt
þingmönnum niður á kjördæmin nokk-
urn veginn eftir fólksfjöldanum, og
hvers vegna stjórnin, sem sjá má af
ástæðunum að hefir ekki farið eftir öll-
um uppástungum alþingis í þessu máli,
hefir sleppt þeim grundvallarreglum,
sem sagt er að hafi verið undirstaðan
undir hennar uppástungu, að þingmönn-