Helgafell - 01.04.1944, Blaðsíða 150

124
HELGAFELL
Jafnvel sumir þeir, sem rithöfundar-
nöfn bera, standa þar neðarlega á frum-
stiginu. Blaðamenn, sem skrifa daglega
fyrir þúsundir lesenda, og umsvifa-
menn í sumum æðstu stöðum landsins,
virðast eiga undir hendingu, hvort
þeim tekst vandræðalítið að tjá ein-
falda hugsun í greinarstúfi eða opin-
beru plaggi. Margt gott gæti leitt af
því, að sumir þeirra tækju sér hvíld
frá störfum og gerðu tilraun um að
semja skáldsögu eftir frásagnarlögmál-
um fornritanna.
Eg ætla að vera fáorður um hina
nýju skáldsögu Guðm. G. Hagalíns,
BLÍTT LÆTUR VERÖLDIN, að
sinni, því að ég man ekki betur en að
þú værir að búa þig undir ritdóm um
hana fyrir Helgafell í vetur, og vænti,
að þess gæti í bréfi þínu. En ekki sé
ég ástæðu til að halda því leyndu,
að mér finnst bókin bezt gerð og geð-
felldust hinna stærri skáldsagna Haga-
líns, en að vísu hefur honum látið sú
tegund ritstarfa miður til þessa en smá-
sögur og ævisagnaritun. Stíll þessarar
sögu er að mestu laus við ýmsa kæki,
sem áður hafa lýtt rithátt höfundar-
ins, og lítið um orðaskrúð og málaleng-
ingar. Yrkisefnið er ekki langsótt, enþó
óþvælt; hins vegar er það vandasamt
í meðförum, enda verður ekki annað
sagt en skáldið hefði stundum mátt
sýna meiri dirfsku í sennileikans þágu,
án þess að slíkt hefði þurft að hneyksla
það sjálft eða aðra. Nokkur sálfræði-
veila virðist mér það í sögunni, hversu
misfullorSin karlhetja bókarinnar,
drengurinn, sýnist vera þennan sumar-
tíma, sem sagan gerist, með því að
tilhugalíf hans, á því stigi, sem þar
er lýst, hrekkur ekki til fullrar skýr-
ingar á svo skjótum þroska. En ýmsir
fallegir kaflar eru óneitanlega í sög-
unni. Hún ber ljós merki aukinnar stíl-
ræktar, og er það vel farið.
NÁTTTRÖLLIÐ GLOTTIR er
fyrsta stóra skáldsagan, sem Krist-
mann GiiÖmundsson hefur ritað á ís-
lenzku. Vafalaust verður ýmsum fyrst
fyrir að skyggnast eftir, hversu þess-
um víðkunna og vinsæla höfundi hafi
tekizt sú nýbreytni að skrifa mikið
skáldverk á móðurmáli sínu eftir tutt-
ugu ára ritstörf á erlendri tungu, sem
hann virðist hafa sigrazt á með ævin-
týralegum hraða. Mér finnst sagan að
vísu bera þess nokkur merki, að með-
ferð Kristmanns á íslenzku ritmáli sé
enn á tilraunastigi, en eins og vænta
mátti af svo gáfuðum og metnaðar-
gjörnum höfundi, liggja veilurnar
miklu fremur í ofrausn en umkomu-
leysi. Kristmann hefur aflað sér orð-
gnóttar af miklum dugnaði og sam-
vizkusemi, en honum hefur verið held-
ur brátt um að koma feng sínum á
framfæri í sögunni. Málfar bókarinnar
hefði án efa sómt sér betur án þeirra
greinilegu áhrifa, sem þar gætir frá
orðabók Sigfúsar Blöndals, einkum
framan af. Þeirri hugsun verður tæp-
lega varizt, að höf. taki stundum á sig
smákróka, til þess að koma að ein-
hverju fágætu, ,,rammíslenzku“ orði
eða orðtæki, þar sem einfaldara tungu-
tak hefði verið eðlilegra. Tiltölulega
mörg sjaldgæf og stundum sjaldskilin
orð mega því teljast til nokkurra lýta
á stíl sögunnar. En höf. hefur miklar
málsbætur, eins og fyrr segir.
Sagan mun vera fyrsti hluti af fram-
haldsverki, og þótt hún virðist sjálf-
stæð að efni, verður að hafa þetta í
huga, þegar litið er á sum byggingar-
atriði hennar. Hin táknræna umgjörð,
Nátttröllssögnin sjálf, sýnist í fljótu
bragði hafa fremur litlu hlutverki að
gegna, og jafnvel vera heldur til ó-
þurftar, sé miðað við efnisheild þess-
arar bókar einnar, og hið sama má í
rauninni segja um aðra aðalsöguhetj-
una, eins konar fulltrúa höfundarins,
Tosta sauðamann. En sennilega á höf.
eftir að réttlæta erindi hans og fyrir-