Helgafell - 01.04.1944, Blaðsíða 166

140
HELGAFELL
þeim. Flestir höfundar barnabóka
vanmeta mjög skilning barnanna og
löngun þeirra og getu til að læra.
Mörg þesara rita örva í engu ímynd-
un né hugsun barna né fá þeim hæfi-
leg viðfangsefni. FegurS, göfgi eSa
mikilleika mannlegra örlaga er þar
hvergi aS finna. Börnin þroskast ekkert
á lestri þeirra, heldur sljóvgast. Þær
eru sem hálfvolgt te eSa klígjugjörn
sætsúpa. Þær draga úr löngun barns-
ins til aS lesa og hugsa. Ég vek hér
athygli á ummælum Stefáns Jónsson-
ar skólastjóra, en hann kemst svo
aS orSi í grein, er hann nefnir ,,Mál
og stíl“ (Menntamál XV. ár, bls. 99) :
,,Börn 19. aldarinnar áttu ekki ann-
ars kost en gera sér listaverk forn-
aldarinnar, Islendingasögurnar, og
kvæSi góSskálda samtíSarinnar aS
góSu, en sljóvguSu ekki hugs-
un sína á svonefndum barnabók-
menntum, sem hvorki verka á ímynd-
unarafl eSa hugmyndaflug. ÞaS er
skoSun mín, aS allt, sem börnin lesa,
þurfi aS verka á ímyndunarafl þeirra
og auka hugmyndaflugiS. EfniS þarf
aS gagntaka hugann, þá skilja þau
orSin. Þannig lærSu börnin á síSari
hluta 19. aldarinnar aS lesa fornsög-
ur, ,,Þúsund og eina nótt“ og ljóS
Jónasar og Bjarna, og ég held, aS enn
þurfi aS byggja á slíkum grunni, ef
móSurmáliS okkar dýra á ekki aS
bíSa tjón“.
Þá er eigi síSur háskasamleg sú nýja
stefna, sem gætir um of í barna- og
unglingabókum, en hún er sú, aS
höfundar tala þar eins konar tæpi-
tungu. Auk þess sem efniS er ómerki-
legt, er málfariS ákaflega fáskrúSugt,
sviplaust og stíllaust. Oft ber þar
mjög á fáránlegustu málvillum og
hugsunarvillum, einkum þó í þýddum
barnabókum. ÓeSlilega einfalt mál á
rétt á sér í lestraræfingarbókum, meS-
an barniS er aS læra aS lesa, eins
og í ,,Litlu gulu hænunni", en ekki
úr því. OrSfæS barna í Reykjavík
stafar sjálfsagt ekki eingöngu af fá-
breyttri reynslu, eSa af því, aS þau
umgangist of lítiS fullorSna menn,
heldur meSfram af því, aS þau lesa
bækur á of fáskrúSugu máli. Ætla
má, aS hér sé langmest keypt af
barnabókum, en mikill hluti þeirra
er lélegur. VerSur þetta til þess aS
þau lesa rit, sem gefin eru út sem
barna- og unglingabækur og fátt ann-
aS. Öbeinlínis verSa þær þess vald-
andi, aS börn og unglingar komast
ekki í kynni viS góSar bókmenntir
og fá ekki smekk fyrir þær.
Því er varhugavert, aS börn ein-
skorSi lestur sinn viS hinar svo köll-
uSu barnabækur. LátiS þau lesa góS-
ar bókmenntir upþ og ofan, eins og
þau hafa löngun til. 1 því er ekki
fólgin mikil hætta. Nú vill svo vel
til, aS mörg öndvegisrit heimsbók-
menntanna, bæSi í bundnu máli og ó-
bundnu, eru tær og einföld og því
sérstaklega vel fallin til lestrar handa
börnum og unglingum. Velgefin börn
viS 10—12 ára aldur geta lesiS sér
til gagns rit eins og skáldsögur Jóns
Thoroddsens, Sigrúnu á Sunnuhvoli,
Kátan pilt o. fl. eftir Björnson, Vesl-
ingana eftir V. Hugo, ýmsar fornsög-
ur vorar og þjóSsögur og mörg beztu
ljóS höfuSskálda vorra. Margir kaflar
f ritum Björnsons og Hugos hrífa
börn og verSa þeim ógleymanlegir
alla ævi, sakir göfugra hugsjóna og
andagiftar. Þótt margt í slíkum verk-
um fari fram hjá börnum, situr kjarn-
inn eftir, og þaS er aSalatriSiS. GóS
bók skilur alltaf eftir djúp áhrif. Ævi-
sögur mikilla manna eru og ágætur
lestur fyrir börn og unglinga. Af þess-
háttar ritum má nefna Ævisögu frú
Curie eftir Evu Curie, til dæmis. FerSa-
lýsingar og frásagnir um alls konar af-