Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Side 19

FREUD í HVUNNDEGINUM; BÆLING, MAÐUR OG SAMFÉLAG
Kvíðaköst hellast yfir hann, engin rök geta ýtt frá tilfinningunni um að
hafa verið hafnað, aðskilnaðurinn við elskandi foreldra, líf hans fram að
þessu afináð. Kyrkingslegt og refsandi viðmót fósturforeldra hafði hald-
ið bælingunni við eftir áfallið. Andleg heilsa Austerlitz þolir ekki álagið
og við tekur meðferð á geðdeild í heilt ár.
Eftir að Austerlitz hefur náð einhverri heilsu aftur heldur leitin áfram:
Hann reynir að fá nákvæmar upplýsingar um örlög foreldranna. Móðir
hans hafði verið myrt í útrýmingarbúðum 1944, en faðirinn, sem hafði
flúið til Parísar, náðist og var sendur í fangabúðir í Pyreneafjöllum þar
sem hann lést að öllum líkindum. Síðastd fundur sögumanns og Auster-
litz á sér stað í París 1998. Þangað hafði Austerlitz farið í leit að föður
sínum. Sú ferð hafði einnig orðið honum ofraun, upplýsingar um örlög
gyðinga í Frakklandi, og þá um leið örlög föður hans, vekja upp fleiri
bældar minningar og valda tilfinningaróti, við tekur önnur innlögn á
geðdeild. I bókarlok er Austerlitz ekki nema svipur hjá sjón, dæmdur til
endalausrar leitar, sigraður eins og gömlu virkin þegar varnir þeirra
brustu, en þó nýja von og aukinn styrk. Fortíðin lifir í okkur og mótar
okkur, hvort sem við veljum það eða ekki.
I stuttu máli hefur líf þessa manns mótast mjög af áföllum bernskunn-
ar. Hann elst upp fýrstu árin við mikið tilfinningalegt atlæti og athygli,
sem í lokin hefur örugglega raskast af þeirri ógn sem foreldrar hans stóðu
frammi fýrir sem gyðingar, ofurseld yfirvofandi ofsóknum nasista. Hann
er tekinn úr þessu umhverfi og komið í fóstur, sem einkennist af trúar-
ofstæki og meinlæti fósturforeldra, sem engin jákvæð tilfinningatengsl
myndast við. Fyrstu tengslin við annað fólk sem fela í sér tilfinningaleg-
an stuðning verða ekki til fýrr en um átta árum eftir komuna til Eng-
lands, en þau tengsl einkennast líka af missi og sorg. Sorgin verður yfir-
þyrmandi, þroskaðri vamarhættir láta undan og Austerlitz verður
geðveikur um tíma. Omeðvitaðar leiðir Austerlitz til að vinna úr upphaf-
legum áföllum bernskunnar taka mið af reynslu hans þá; brennandi áhugi
á jámbrautarstöðvum, en þær höfðu verið lykilstaðir tilfinningalosts, að-
skilnaðurinn í Prag og ný byrjtm í Englandi. Hernaðarmannvirkin bar
fýrir augun á leið milli þessara staða, en em líka tákn fýrir þá ógn sem
hvíldi yfir Evrópu og sem leiddi til áfallanna. Afirkin verða einnig tákn
fýrir varnarhætti hans, það er bælinguna og afleidd sorgarviðbrögð.
Aráttukenndur áhugi fýrir þessari tegund mannvirkja stuðlar um tíma að
innra jafnvægi, sem þó er brothætt og einangrar hann frá mörgu því sem