Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Síða 85

SIGMUND FREUD OG TRUARLIFIÐ
ar vorrar um hin fyrstu og elstu tímaskeið. Sem framlag til
skilnings á tengslum sonar við föður, sem skiptdr svo miklu
máli, þarf ég ekki annað en minna á dýrafælnina, hræðsluna,
sem oss finnst svo undarleg, um að verða étinn af föðurnum og
hina afskaplegu hræðslu um geldingu. I hugmynd vorri er ekk-
ert algjörlega tilbúið, ekkert, sem ekki er stutt traustum undir-
stöðum.1
Hér lýkur að segja frá bókinni Tótem og Tabii. Það er auðvitað aðeins
svipur hjá sjón því að hér vantar alla hina gríðarmiklu heimildasöfmm
um siþaspell, helgibönn (tabú) og tótemisma sem er vissulega stórífóð-
legur lestur.
Árið 1914 kom út ritgerð um höggmynd Michelangelós af Mósesi.
Þessi höggmynd hafði verið Freud næsta hugleikin allt frá því um alda-
mótin, er hann fynst sá hana í San Piero di Vincoli kirkjunni í Rómaborg.
Hann kom oft til Rómar eftír það og sat sig aldrei úr færi að skoða þessa
mynd vandlega. Móses situr þarna í kirkjunni sem einn af grafarvörðum
yfir gröf Júlíusar páfa II. Fjöldamargir fræðimenn höfðu skrifað um þessa
höggmynd á undan Freud og enda þótt túlkanir þeirra væru furðulega
mismunandi, bar þó flestum saman um að myndin sýndi Móses er hann
var að koma ofan af Fjalli Guðs með sáttmálstöflurnar og reiðisvipur
hans væri vegna þess að hann sá lýðinn dansa í kringum gullkálfinn.
Móses var í þann veginn að rísa á fætur til að refsa lýðnum og töflurnar
voru að síga til jarðar og áttu á hættu að brotna. Eftir mjög mikla og ná-
kvæma skoðun, þar sem Freud veitti effirtekt smáatriðum sem enginn
hafði séð fyrr, komst hann að þeirri niðurstöðu að Móses væri alls ekki
að rísa á fætur. Hann sæti þarna, búinn að kyngja reiði sinni og töflurn-
ar dýrmætu væru í engri hættu. Þessi skoðun Freuds mun hafa hlotið
hljómgrunn meðal fræðimanna. En annars er ekki ástæða til að fjalla
nánar um þessa merku ritgerð Freuds, því að hún er fremur listasögulegs
eðlis en trúarlegs. Hún sýnir hins vegar áhuga Freuds á Mósesi en sá
áhugi átti efrir að koma rækilega fram síðar og þá í trúarlegu samhengi.
Nú líða mörg ár án þess að Freud skrifi nokkuð að heiti geti um trú-
mál. Hann var önnum kafinn að rita um kenningar sínar og lækningaað-
ferð og var þar skammt stórra högga á milli. Hver merkisritgerðin rak
aðra svo og heilar bækur. En á árunum 1927-1933 komu frá hans hendi
1 Der Mann Moses und die monotheistische Religion, 1938.
83