Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Page 190

PETERBROOKS
færslunnar geta alltaf myndað nýtt upphaf í tengslum við alla mögulega
endi.18 Hlutverk skáldsagnarfléttunnar er að stinga upp á endi sem síðan
býður upp á endurkomu, nýtt upphaf: Endurlestur. Sérhver frásögn vill
að endir sinn vísi til miðjunnar, í textavefiim, og fangi okkur í dauða-
dæmdum krafti sínum.
Þegar hefur verið tekið dæmi um hvernig líkanið sem unnið er úr
Handan vellíðunarlögmálsins getur verið hjálplegt þegar hugsað er um
fléttu ákveðins texta, eins og t.d. í umræðunni um Skinnpjötluna (La Peau
de chagrin). Þar fara saman uppgötvun Raphaéls de Valentin á óskaeðli
verndargripsins, sem getur látið þrár rætast og vitundin um dauðamt.
Upp ífá því leiða allar ákvarðanir hans um að varðveita sjálfið aðeins til
tilveru líkri dauða, gjörsneyddri af þrá og hreyfingu, þangað til þráin og
hvöt hennar til endalokanna vaknar á ný. Raphaél óskar þess í lokin að
hann verði hluti af „hinum íhaldssömu lögum náttúrunnar“, í þeirri von
að þegar hann hverfur til íjallaima í Auvergne verði hann eins og skóf á
steini, næstum hljóður, næstum ólífrænn. Þessi tilrami er vitaskuld
dauðadæmd. Htin er leyst af hólmi með síðasta kalli þrárinnar og síðan
með algerri þögn. I Rauðum og svörtum (La Rouge et le noir) eru tengslin
við líkanið flóknari og óbeinni. Þar eru söguloldn skyndilegri og handa-
hófskenndari, eins og til þess að gefa til kynna varanleg mrdanbrögð og
frestun á vandamálinu við endalok. I næsta kafla ræði ég Glæstar vonir
(Great Expectations) efdr Dickens sérstaklega með hliðsjón af líkaninu.
Þar skoða ég hvernig kraftarnir sem leystir eru úr læðingi í byrjunarsen-
unni (skelfilegur fundur Pips og fangans Magwitch í kirkjugarðinum) eru
fjötraðir á ýmsan hátt, boði með yfirborðskenndum aðferðmn sem leit-
ast hefur verið eftir að ná fram og með öðrum aðferðum sem eru í senn
duldari en árangursríkari og hafa eiginleika endurtekningar og endur-
komu. Sérhvert val Pips, sem á meðvitaðan hátt eykur við líf hans og
stefnir því framávið, virðist í raun vísa aftur til upprunans.
A meðan sögurnar af Raphaél, Pip, jafnvel Julien Sorel, og mörgum
öðrum ungum aðalpersónum í nítjándu aldar skáldsögum snúast um bar-
átm framá við og uppá við, gæti líka verið að finna í þeim dýpri frásögn
af tilrauninni til að snúa aftur heim, af viðleitninni til að ná fram áHeð-
inni staðfestingu á uppruna sínum í endalokunum, að finna sk}ddleikann
í mismuninum, liðinn tíma í tímanum sem fylgir á eftir. Flestar stóru
18 Sjá Freud: „Analysis Terminable and Interminabie." [Die endliche und die unendlicbe
Analyse, 1937]. Standa7'd Edition, bindi 23, 1969, s. 216-53.
188