Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Page 140

JÓN ÓLAFSSON
að það er merkilegt hvað hægt er að komast langt með umþöllun um
hversdagslíf í samtímamun án þess að víkja að verulegu leyti ífá hugtök-
um sem eiga ræmr að rekja til fornaldar. Heinimáki skýrir þetta með
khsjunni um að mannleg náttúra sé óbreytt, hún sé söm við sig og svo
framvegis. En er það verulega góð skýring? Mætti ekki eins segja sem svo
að ytri skilyrði manna séu í raun furðu lítið breytt frá þH í fornöld; völd
og meðferð valds ekki stórkostlega frábrugðið því sem var á dögum Ró-
markeisara - þegar öllu er á botninn hvolft. Það má þó segja Heinimáki
til hróss að hann er að mestu laus Hð að endurtaka innantóma frasa fjöl-
miðla, presta og stjórnmálamanna um mannlega náttúru, einstaklingseðli
og fleira í þeim dúr. En á hinn bóginn er hann líka ákaflega bundinn við
hið persónulega, við yfirvegun einstaklingsins um sjálfa sig og líf sitt án
teljandi gagnrýni á ytri aðstæður. Þetta kemur vafalaust til af því að
Heinimáki er mótmælendaprestur, það sem hann sér er einstaklingurinn
fremur en samfélagið og hvatning hans er til einstaklingsins urn að hefja
sig upp, lifa lífi sínu á eigin forsendum.
Hver er tilgangurinn með því að bera alþýðlegt rit um dauðasyndir á
borð fyrir fólk sem hfir við velferð í flóknu og tæknivæddu samfélagi
samtímans, tekst ekki á nema í mesta lagi í orðum og er ekki ofurselt ör-
yggisleysi eða kúgun? Hverrhg gemr syndin, þetta gamla ógnarstjórntæki
kirkjunnar haft nokkuð að segja við þann fjölda fólks á Vesturlöndum
sem tengir sig alls ekki við trúarlíf og veltir handanlífi lítið eða alls ekki
fyrir sér? Orðið synd á í raun alls ekki við utan safnaðanna - merking
þess velmr á grundvallarsamþykki við kenningakerfi og bókstaf kristn-
innar. Allt þetta lætur Jaakko Heinimáki sér í létm rúmi liggja og ástæð-
an fyrir því að hann kemst upp með það er fyrst og fremst sú að orðræð-
an sem hann leggur út af í bók sinni á við í kristnum menningarheimi
yfirleitt, alveg sama hvaða tilteknu trúarskoðanir einstakur lesandi hefur
alist upp við eða tamið sér. Hver einasti lesandi gemr, kjósi hann að gera
það, yfirvegað líf sitt og mannlega tilveru í ljósi syndanna.
En er það þá áhugaverð eða gagnleg nálgun? Rit Heinimákis er hug-
vekja, eins og við er að búast af presti. Markmið hans er að vekja lesand-
ann til umhugsunar, ekki að skapa með honum sektarkennd eða ótta og
í þeim skilningi tekst honum ætlunarverk sitt. Það er frjótt sjónarhorn á
mannlegar athafnir að hugleiða þær í ljósi dygða og lasta. En fleira
áhugavert lejmist á bak við umræðuna um dauðasyndir. Þó að Heinimáki
ræði ekki um óttann eða hryllinginn sem yfirvofandi tortíming veldur hjá
138