Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Page 152

JÓN ÓLAFSSON
og hið íræga beinamál og öll heimferð Jónasar Hallgrímssonar efrir heila
öld í danskri mold - eða staðgengils hans. Viðfangsefni Jóns Karls í bók-
inni, bein Jónasar Hallgrímssonar, umræðan um þau, meðferðin á þeim,
flutningar þeirra (eða þeirra beina sem menn hafa viljað telja bein þjóð-
skáldsins) og allt sem þessi furðulegu mál varðar er svo sveipað misskiln-
ingi, blekkingum og sjónhverfingum af öllu tagi að falsbók sem er öðr-
um þræði grín, öðrum þræði rammasta alvara, virðist einmitt vera sú
tegund skrifa sem hentar efninu.
Bók Jóns Karls er of margbrotin til að nokkur leið sé að gera henni
fullnægjandi skil í þessari grein og því ætla ég að láta nokkrar almennar
athugasemdir duga. I fyrsta lagi er rétt að hafa í huga að umfjöllunin mu
beinamálið er áhugaverð og frumleg á köflum jafitvel þó að Jón Karl velji
bókmenntaform sem hæðist að tiltrú lesandans á staðreyndum og stað-
hæfingum sem ffam koma. Enda er tilgangurinn með slíkri bók væntan-
lega ekki sá að leiða lesandann í allan sannleika um hvernig hggi í mn-
fjöllunarefninu. Tilgangurinn er líklega ffemur sá opna augu lesandans
fyrir huldum hliðum málsins, eða þeim sem hverfa bak við aðrar hhðar
þess. I öðru lagi er þessi hálfskáldaði texti laus undan mörgmn höftum
texta sem gefur sig út fyrir að vera annað hvort allur skáldaður eða allur
sannur. Heimilda- og stílblöndun Jóns Karls er heillandi á köflum þegar
skáldverk og ffæðigreinar fá til dæmis nokkurn vegimt jafna stöðu. I
þriðja lagi losnar lesandinn ekki við þá tilfimiingu bókina í gegn að öllu
gamni fylgi nokkur alvara og hún sé alls ekkert spé heldur vaki fyrir höf-
undinum að gera málinu viðhlítandi skil, jafnvel að tæma það eins og við
má búast af höfundi skýrslu.
Helsti gallinn á bókinni er sá að það dofnar yfir henni. Jón Karl lýlmr
verki sínu samviskusamlega en fimmti og síðasti kaflinn er undarlega líf-
lítill og stmdurlaus, svolítið eins og Jón Karl sé orðinn hálfleiður á eigin
hugmynd. Skýringin kann að vera þessi, en önnur möguleg skýring væri
að hugmyndin sé einmitt þess eðlis að þegar búið er að koma henni til
skila framan af bókinni verður úrvinnslan hálfgert aukaatriði. Þriðja
mögulega skýringin sem hægt er að láta sér detta í hug er svo kannski sú
að hér sé um svo alvarleg og flókin mál að ræða að höfundurinn fari hálf-
partinn að sjá efrir galskap sínum og finnist að efnið þarfnist eftir allt
saman alvörugefinna efhistaka. En allt eru þetta tilgátur sem hér er varp-
að ffam. A endanum er ekki hægt að segja annað en að Ferðalok er sér-
lega vel heppnuð bók og ég furða mig eiginlega á því að henni skuli ekki
15°