Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Blaðsíða 91

ORÐ EÐA MYND
heimfæra hugmyndir Darwins á mannlegt samfélag.18 Þróunarkenning-
in, eins og þeir túlkuðu hana, studdi þá kenningu raddmálssinnanna að
mennimir hefðu þróast og að táknmálið væri frumstæður tjáningarmátá
þeirra. Þar sem við mennimir væram komnir lengra í þróuninni ættum
við að sleppa tákmmum og einbeita okkur að meiri hæfileikum manns-
ins, sem í þessu sambandi þýddi hæfileikann til að nota röddina.
Hér vaknar sú spuming hvers vegna táknmál séu talin „náttúralegri“
en raddmáhn. Ekki er ólíklegt að það tengist mismunandi viðhorfum
fólks til orða annars vegar og mynda hins vegar. Þykja okkur myndir á
einhvem hátt „náttúralegri“ en orð? Og hvaða skilning leggjum við þá í
það að vera „náttúralegt“? Eins og áður sagði litu raddmálssinnar svo á
að röddin hefði þróast frá látbragði dýra og dýrin vora þar með á ein-
hvern hátt nær náttúrunni. Ekki er víst að hið myndræna hafi endilega
haft úrslitaáhrif á þessar skoðanir en á einhvern hátt var notkun handa
talin framstæðari en notkun raddarinnar. Þetta er í sjálfu sér athyglisvert
því röddin sem slík er ekki forsenda mannlegs máls heldur er þar um að
ræða flókið kerfi ólíkra eininga sem raða sér saman á reglubundinn hátt.
Það að málhljóð era ekki forsenda tungumálsins má til dæmis sjá á því að
ýmsar dýrategundir (t.d. páfagaukar) geta myndað hljóð sem era nánast
eins og málhljóð en þessi dýr hafa þó ekki tungumál. Páfagaukar geta
hermt mjög vel eftir mannlegu máli en fýrir þeim er setning aðeins
strengur hljóða en ekki kerfi eininga.
Táknmálssinnarnir litu hins vegar á hið myndræna sem eftirlíkingu
náttúrunnar og ályktuðu að táknmálið væri því á einhvern hátt eðlilegra
en þau „gervi“-mál sem raddmálin væra. Slík viðhorf koma heim við þá
skoðun að myndir séu eðlilegri en hið talaða orð.19
Þótt þessi ólíku viðhorf sem hér hafa verið rædd hafi ekki alla tíð ver-
ið tengd ólíkum skoðunum á því hvað væri „náttúralegt“ ganga þau
gegnum sögu táknmálsins og sögu heymarlausra allt til dagsins í dag. Og
þótt táknmálið hafi unnið á og margt hafi orðið til að styrkja stöðu þess
á það enn í höggi við ýmsar ranghugmyndir. I vestrænum samfélögum
þar sem táknmál era viðurkennd (a.m.k. í kennslu) og rannsökuð þurfum
við varla lengur að verja þá skoðun að táknmálið sé fullkomið mál. Það
hefur verið viðurkennt af flestum. Hins vegar lifir sú ranghugmynd
18 Sama rit, bls. 36-37.
19 Sama rit, bls. 109-111.
89