Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Blaðsíða 87

ORÐEÐAMYND
af vörum. Táknmál hvarf úr skólum og var aðeins talað í leyni. Áhrifa
þessa banns gætti fram á miðja 20. öld.7
Oralisminn eða raddmálssteíhan hafði afdrifarík áhrif á menntun
heymarlausra og á sjálfsmynd þeirra margra. Það má nærri geta hversu
takmörkuð sú menntun er sem einskorðast nánast við að kenna fólki að
tala og lesa af vörum. Að sögn heymarlauss fólks sem lifði þessa tíma hér
á landi fóm oft heilu kennslustundimar í að kenna nemendum að segja
stakt orð eða kannski eina setningu. Markmiðin vora því ekki háleit og
afraksturinn efrir því. Þetta gerði að verkum að stór hópur heymarlausra,
jahit hérlendis sem annars staðar, fór að miklu leyti á mis við þá mennt-
un sem heyrandi fólk telur sjálfsagða og nauðsynlega til að komast áfram
í samfélaginu. Þegar grunrúnn vantar er erfitt að byggja ofan á og það er
ekki fyrr en á alha síðustu árum sem heymarlausir sem ólust upp á tím-
um raddmálsstefnunnar fóm að átta sig á gildi menntunar og sækja sér
hana í auknum mæh. Sem betur fer hafa tímamir breyst og yngri kyn-
slóðir heymarlausra hafa hlotið menntun sem er sambærileg við þá sem
heyrandi jafhaldrar þeirra njóta.
En það er ekki aðeins menntunarskorturinn sem hefur staðið heyrnar-
lausum fyrir þrifum heldtu ekki síður þau viðhorf sem hafa mætt þeim í
gegnum tíðina. Sá sem elst upp við þá kúgun og niðurlægingu sem
heymarlausir máttu búa við á erfitt með að líta sjálfan sig réttum augum
og sökum þess að ekki mátti nota táknmál höfðu einangrun og sam-
skiptaleysi einnig gífurleg áhrif á sálarlíf þessa hóps. Rejmdar má búast
við því að einangrunin sé ennþá talsverð því þó að táknmál sé ekki leng-
ur bannað er kunnátta í því ekki almenn og því era þau samskipti sem
heymarlausir geta átt við heyrandi fólk takmörkuð.
Danski félagsfræðingurinn Jonna Widell ólst upp meðal heyrnarlausra
í fjölskyldu sinni og hún hefur meðal annars skrifað um áhrif raddmáls-
tímans á heymarlausa. Hún rekur hvemig stefhan tók smám saman að
setja mark sitt á heymarlausa og þá sérstaklega börn sem með skólagöng-
unni tóku að líta á sig sem efrirbáta þeirra sem heyrandi vom. Hugsun-
in „ég get ekki, ég er vonlaus“ varð ríkjandi og hamlaði því að sjálfsmynd
og sjálfstraust þessara barna þróaðist eðblega.8 Það sama virðist hafa átt
Sama rit, bls. 60-63.
8 Jonna tt'idell, „The Danish Deaf Culture in European and Westem Society“ í Look-
ing Back: A reader in the history of deaf communities and their sign languages, ritstj. Ren-
ate Fischer og Harlan Lane, Intemational Studies on Sign Language and Comm-
unication of the Deaf; 20. Hamburg: Signtun, 1993, bls. 457-478, bls.464.
85