Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Blaðsíða 187

MYNDIROGMAL
kerfa. Ókvarðaður hitamælir er „hreint undirstöðudæmi um það sem
kallað er hhðræn tölva“ (LA, 159). Hvaða mælitæki sem er, sem skýrir
frá mælingu sinni með ákveðinni stærð, er á hinn bóginn stafræn tölva.
Goodman varar aftur á móti við því að þessi hugtök séu notuð þannig að
dottið sé aftur inn í greinarmuninn tákn-íkon og hugmyndina um tákn-
læga ffamsetningu sem byggir á líkindum:
Stafrænt kerfi hefur greinilega ekkert sérstakt að gera með
(tölu)stafi, né hliðrænt kerfi með hliðstæðu. Aletruð gildi í staf-
rænu kerfi geta verið hvers konar hlutir eða atburðir og fylgj-
endur í hhðrænu kerfi geta verið eins fjarlægir og okkur sýnist
ffá sínu gildi ... Táknskema er hliðrænt ef það er setningar-
fræðilega þétt; kerfið er hhðrænt ef það er setningar- og merk-
ingarffæðilega þétt. Hliðræn kerfi eru á þennan hátt bæði setn-
ingarfræðilega og merkingarfræðilega fullkomlega óaðgreind.
(LA, 160)
Annar greinarmunur sem tengist náið skilyrðunum fýrir þéttleika og að-
greiningu, er sá sem Goodman kennir við „höfund“ og „afbrigði“- þ.e.
annars vegar skiptir upphafleg áletrun verks og framleiðslusaga máli,
hins vegar ekki. Myndir og grafíkmyndir eru höfundarlegar, það skiptir
máfi hvort við errnn með frummynd eða eftirprentun í höndunum,
ósvikinn Rembrandt eða falsaðan. Þess háttar atriði hafa venjulega ekki
mikið að segja þegar kemur að texta, ekki á sama hátt. Það þætti skrítið
að tala um fölsun á Lé konungi en ef einhver ætlaði að falsa ákveðið hand-
rit, þá þyrfd sá að gæta mikillar nákvæmni hvað varðar þétdeikann í
áletrun textans. Hver mismunur myndi skipta máli.
Þessi síðasta setning gæti verið kjami þess hvernig Goodman nálgast
kenninguna um tákn. Hann krefst þess að við nálgumst öll táknkerfi með
því að spyrja hvaða máli mismunur í kerfinu skipti. Mig granar að hann
sé sammála upphafsforsendu táknfræðinga og málvísindamanna, um að
öll tákn öðhst merkingu sína í kerfi mismunar. En útgangspunktur hans
er ekki sá að við vitum hver munurinn er á milfi ýmissa tákngerða vegna
einhverrar fyrirfram þekkingar á þeirri eðlislægu, innri formgerð sem
miðill þeirra, hugurinn eða heimurinn býr yfir. Munurinn á milli tákn-
gerða snýst um notkun, venju og hefð. Markalínan milli texta og ímynda,
mymda og málsgreina, er dregin út frá sögu þess mismunar sem kemur
fram í notkun ólíkra gerða af táknlegum merkjum, ekki út frá ffumspeki-
185