Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2006, Side 45

MYNDIR MEINA
því gjarna til myndhverfmga á borð við „það er eins og ég sé í glerbúri“
eða „það er eins og annað fólk sé úr pappa“ til að lýsa reynslu sinrú.14
Eins beita læknar myndhvörfum til að lýsa einstaklingum með geðræna
kvilla. Knigths move thinking (riddarahugsanagangur) er til að mynda sér-
stakt hugtak sem notað er tdl að lýsa bæði hugsun og tali þar sem vaðið
er úr einu í arrnað án samhengis og þannig vísað til hreyfinga riddara á
skákborði sem stekkur yfir reiti og ferðast algjörlega ólínulega.
Það sem er einkennandi fýrir mörg myndhvarfanna í þessum flokki er
að þau eiga uppruna sinn í orðræðu sjúklingsins. Það er að sjálfsögðu
hann sem lýsir andlegum og líkamlegum upplifunum sínum best. Læknis-
fræðin þarf hins vegar að taka tillit til slíkra myndhvarfa og laga þau að
orðræðu sinni tdl að auðvelda alla sjúkdómsgreiningu.
Myndhvötfsem byggja á eðlislíkindnm
Þessi síðasti flokkur er ef tdl vill sá óræðastd og sá sem flóknast er að
greina. Mörg yfirgripsmikil sjúkdómsheiti endurspegla að einhverju
leytd grunneðh veikindanna. I eðli sjúkdómsins getur hins vegar ýmislegt
verið fólgið, bæði þau áhrif sem hann hefur á líkamann, upplifun sjúk-
linga og jafnvel ákveðin útlitslíkindi. Hér er því mikil skörun við þær
gerðir myndhvarfa sem þegar hefur verið fjallað um.
Tæring hefur nú algjörlega vikið fyrir heitdnu berklar. Þótt líkami
berklasjúkhnga tærist ekki upp í bókstaflegri merkingu fýlgir slæmum
tdlfellum sjúkdómsins ákveðin líkamleg hrörnun. Sömu sögu er að segja
af eyðni sem er óðum að víkja fýrir heitdnu alnæmi. Þó að hér sé um alls-
endis ólíka sjúkdóma að ræða byggja þeir á næstum sömu myndhvörf-
um.b Ef tdl vill hafa heitdn tæring og eyðni smám saman lagst af vegna
þess hve óhugnanlega mynd þau draga upp af sjúkdómnum og í raun
ónákvæma. Þótt það sé til dæmis staðreynd að margir sem þjáist af
alnæmi grennist gjarnan og vöðvar þeirra rýrni þá er það aðeins ein af
14 Sjá t.d. Michael Gelder, Richard Mayou og John Geddes, Psychiatry, Oxford:
Oxford University Press, 1999, bls. 6.
15 Það verður þó að taka tdllit til þess að heitið eyðni er ekki eingöngu komið til vegna
tilrauna til að útskýra eðli sjúkdómsins með myndhvörfum heldur byggir það einnig
á einhvers konar hljóðlíkingu þar sem ætlunin hefur væntanlega verið að Hk)a eftir
framburði alþjóðaheitisins AIDS. Slíkar hljóðlíkingar eru ekki óalgengar í orðræðu
læknavísinda og sem annað dæmi má nefna að þegar falhð var frá myndhverfða heit-
inu tæring var orðið berklar tekið upp í staðinn en þar er líkt eftir hljóðan orðsins
tuherailosis.
43