Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2006, Page 182

PAUL DE MAN
eimmgis „sanmir veruleiki“ með þrí að vera fangaðir og gripnir af öllmn
þeim orðsifjafræðilega krafd sem þýska orðið yfir hugimnd, Begrijf, býr
yfir. Að sldlja er að ná tökum á {begreifen) og sleppa því ekki sem maður
hefur þannig fangað. Condillac segir að hugurinn taki aðeins til greina
skynjanir ef þær eru „lokaðar inni“ [renfermées\ í huganum. Og þegar
farið er frá hinni persónulegu sjálfsveru „nous“ að hinu málfræðilega
frumlagi í öllum setningunum („nome esprit“) verður ljóst að þessi at-
höfn hugarins er einnig athöfii sjálfsverunnar.
Af hverju þarf sjálfsveran að hegða sér með þessum hætti, sem getur
haft í för með sér ráðríki og ofbeldi? Svarið er augljóst: þetta er eina leið
hennar til að skapa sér sína eigin tilvist, sinn eigin grundvöll. Fyrirbrigði
eru í sjálfu sér hvorki skýrt aðgreind né skilgreind, enghm getur sagt til
um hvar eitt fyrirbrigði endar og annað byrjar. Þau eru aðeins flæði,
„brigði“. Þegar hugurinn h'tur á sjálfan sig sem staðinn þar sem þetta
flæði á sér stað, þá skorðar hann sjálfan sig sem grundvöll flæðisins, far-
vegirm eða lieu de passage sem veruleikinn allur verðm' að fara í gegnum:
„...þessi „brigði“ breytast og fylgja hvert öðru linnulaust í [hugjveru okk-
ar, sem þá birtist sjálffi sér sem grundvöflm [un certain fond] sem er að
eilífu samur“ (6. hluti, bls. 176). Hugtakanotkunin hér er blanda af
Locke og Descartes (eða Malebranche). Að flta á sjálfsveruna sem sí-
skapandi grundvöll sem ekki er hægt að greina ffá truflandi aðgerð sem
þessi sama sjálfsvera beitir á veruleikann, er tfllbrígði ríð cogito Descartes
- nema hvað aðferð hins róttæba efa í annarri og þriðju „Hugleiðingu“
Descartes verður hér að aðferð empirískrar skjmjunar að hætti Lockes.
Róttækur efi, sem er aðferð hugans hjá Descartes, tekur nú til afls sviðs
empirískrar rejmslu.
Sjálfsskapandi aðgerð sjálfsvermmar er á mun augljósari hátt sjálfs-
rísandi hjá Condillac (sem og hjá Descartes) en hjá Locke. Sú sögn sem
oftast er notuð í tengslum ríð viðfangið „hugaim“ er „að íhuga [ré-
fléchir]“: „þar sem hugur okkar er of takmarkaður til að íhuga ...“; „hug-
urinn getur ekki íhugað ekkert ...“. Að íhuga er greinandi aðgerð sem
greinir mismun og orðar vemleikami; þessar orðanir kallast sértekningar
og þær taka til allra hugsanlega nafitgefandi aðgerða eða staðhæfinga.
Það er einmitt á þessu stigi sem vemffæðilegar sjónhverfingar koma til.
Sjálfsveran (eða hugurinn) treystir á eitthvað sem er ekki hún sjálf, hér
kallað „brigði“ („ákveðnar skynjanir á ljósi, lit, o.s.ffv., eða ákveðnar að-
gerðir sálarinnar ...“), gagngert til að vera yfirleitt. Þessi brigði em aftur
180