Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2006, Síða 212

MARGARET H. FREEMAN
hverfður maður eða sjálfið myndhverft eða hugurinn eða Guð. Skipulag
ljóðsins er á öllu óhlutbundnara sGði hhðstæðuvörpunar sem blandan
getur af sér; það má vera að ljóðið „fjalli um“ allt þetta í krafri mtnd-
mótanna sem vitna um hve margbreytileg retnsla það er að vera á lífi,
vitna um ást og k\nlíf, tungumál og vald, árásarhneigð og ofbeldi. Lestur
sem beinist að óhlutstæðara sviði vörpunar myndhvarfakerfa, þ.e. lestur
eins og sá sem hér hefur verið stungið upp á, getur af sér næmar túlkanir
sem ffæðimenn hafa sett ffam án þess að þær séu á skjön við hmra
samhengi ljóðsins. Þar sem slíkur lestur afhjúpar fomigerð og sam-
samanir í margþættum vörpunum á milli stáða; gernr hann ehinig leitt í
ljós þau atriði í hefðbundnum túlkunum sem em samhengislaus og tekst
ekki að gera þeim bókmenntatextum sem þær reyna að lýsa nægilega góð
skil.
4. Hugræn skáldskaparfræði: Notkunarleiðir
4.1 Takmörk falsana: Spuming um hugrænan srtíl
Hvers vegna er hugræn skáldskaparfræði að verða mikilvæg kenning ein-
mitt núna, og hvað er það sem gerir hana fremri þeim skáldskapar-
kenningum sem hafa verið í hávegum hafðar fi'rr og síðar? I fyrsta lagi
er hún byggð á kenningum um merkingu sem nýlegar rannsóknir á hug-
rænum málvísindum hafa átt þátt í að þróa. Því er hægt að nota hana til
að fást við mörg efhi sem hafa fyrr verið til vandræða innan bókmennta-
fræðinnar, svo sem að gera grein fyrir því hvers vegna bókmenntatextar
geta af sér margfalda merkingu, eða að skýra út hvað það er sem bók-
menntaffæðingar gera þegar þeir túlka bókmenntatexta. I öðni lagi geng-
ur hún út ffá tungumáli en ekki hugmyndafræði, hún tekur til hugræima
ferla um leið og hún nær yfir það sem Jordan Zlatev32 kallar „staðsetta
líkamningu" (e. situated embodiment) og er háð samhengi og menningu;
þó skiptir mestu að kenninguna er hægt að sannreyna.
Eins og I. A. Richards bentd af glöggskyggni sinni á, áttu allar bók-
menntakenningar á tíð nýrýninnar að nýtast til að bera kennsl á bók-
menntastíl, að geta greint einkenni einstakra höfunda. Hann sagði etnn-
ig nokkuð vonsvikinn að nýrýnin hefði ekki staðist þessar kröfur þar sem
32 Jordan Zlatev, Situated Embodiment: Studies in the Emergence of Spatia/ Meaning,
Stockholm: Gotab, 1997.
210