Þjóðlíf - 01.07.1990, Qupperneq 22

INNLENT
Hclstu ástæður fyrir sveiflum í afkomu i sjáv-
arútvegi og leiðir til að dempa þær.
Skýringarmynd 1
Þau atriði sem menn óttast mest að
komi verðbólgunni af stað.
öflugri verðgæslu, því sú hætta er fyrir
hendi að lítilsháttar gengishækkun skili
sér ekki nægjanlega vel í verðlagi. Að mati
Más koma þó aðrar leiðir einnig til greina,
svo sem að auka skattlagningu á þær at-
vinnugreinar sem mests bata njóta nú og
lækka skatta sem hafa bein áhrif á verðlag
sem mælist í framfærsluvísitölu, án þess
þó að auka halla ríkissjóðs. Það geta hins
vegar verið of miklar pólitískar taflr á vegi
slíkrar leiðar, þar sem líklega þarf tölu-
verðar lagabreytingar til að framkvæma
hana, sagði Már Guðmundsson.
Þá er þess að geta að gengishækkun upp
á 5% eða 10% hefði gífurleg áhrif, en að
líkindum eru sérfræðingar ríkisstjórnar-
innar að tala um gengishækkun innan við
2%. Már Guðmundsson bendir á að vís-
bendingar um viðskiptakjör og kaup og
sölu á gjaldeyri hnigi til sömu áttar. Ef
gengisskráning væri frjáls hefði hækkun á
genginu líklega þegar átt sér stað.
Ögmundur Jónasson formaður BSRB
kveður hins vegar ástæðu til að óttast að
lítil gengishækkun skili sér ekki fyrr en
seint og um síðir í verðlagi til neytenda.
Það sé heldur ekki víst að gengishækkunin
skili sér í verðlækkunum, þar sem meiri
verðbólga sé í helstu viðskiptalöndum en
menn höfðu ætlað. Hins vegar megi til
sanns vegar færa, að með gengishækkun
kæmu verðhækkanir erlendis ekki eins
fram hér og ella. Hann bendir einnig á að
útgangspunktur samninga hefði verið að
halda gengi stöðugu og þurfi menn að
hugsa sinn gang rækilega áður en farið er
að hringla með það upp og niður.
I grófum dráttum má því segja að það
sem mæli með lítils háttar gengishækkun
sé að með henni væri komið í veg fyrir
launaskrið; gengishækkun fæli í sér að-
hald að fyrirtækjum, og hún gæti orðið til
lækkunar á verðlagi. Það gæti ráðið úrslit-
um um hvort vísitalan verði rétt yfir eða
rétt undir rauða strikinu í haust. Á móti
mælir hins vegar m.a. að óljóst er hvort
gengishækkun skili sér að einhverju marki
í verðlagið. Enn fremur mælir á móti
gengishækkun að hún leiddi til versnandi
rekstrarskilyrða allrar gjaldeyrisaflandi
starfsemi í landi utan sjávarútvegs, hún
gæti leitt til röskunar á jafnvæginu sem
allir eru að sækjast eftir og hefur að
nokkru náðst. Gengishækkun stríddi enn
fremur gegn anda samninganna og væri til
merkis um að stjórnvöld ætli að halda
áfram að rokka til með gengið í takt við
stöðuna í sjávarútvegi hverju sinni. Það
virðist m.ö.o. vera fleira sem mælir á móti
gengishækkun en með.
Að undanförnu hafa stjórnmálamenn
og sérfræðingar verið að velta fyrir sér
þróun á næstu mánuðum og óttast margir
að komi til þenslu. Aðilar vinnumarkaðar
hafa fylgst grannt með stöðunni og reynt
að hamla gegn verðhækkunum. Að
óbreyttu mun verðlagsþróunin verða
þannig að rauða strikið verður brotið í
haust og samkvæmt ákvæðum kjarasamn-
inganna þýðir það lítils háttar verðbætur á
laun. Væntanlega gæti ríkisvaldið haldið
þróuninni innan rauða striksins með ráð-
stöfunum sem leiddu til lækkunar verð-
lags á þjónustu og á einhverjum vörum.
Már Guðmundsson bendir hins vegar á,
að ef halli ríkissjóðs er aukinn með þessum
hætti, er aðeins verið að fresta vandamál-
unum. „Það er verið að greiða niður verð-
bólguna með hallarekstri á ríkissjóði, en
eins og löng reynsla okkar sýnir, leiðir það
til meiri verðbólgu í framtíðinni.“
BHMR deilan er í þessu samhengi af-
skaplega viðkvæm að mati efnahagssér-
fræðinga. Ef kæmi til hækkana hjá há-
skólamenntuðum ríkisstarfsmönnum um-
fram það sem gerist hjá öðrum, kemur
strax til ákvæðis í samningum ASÍ/VSÍ
þar sem kveðið er á um að forsendur
samningsins séu að launaþróun annarra
verði sú sama og hjá ASÍ-launafólki. í
raun þýddi það að samningarnir væru allir
komnir á flot, þenslan færi úr böndunum
(sjá skýringarmynd 1).
22 ÞJÓÐLÍF