Þjóðlíf - 01.07.1990, Qupperneq 50

VESTUR-ISLENSKUR
SAGNAMEISTARI
Sigurður A. Magnússon segir frá Bill Valgardson, víðkunnum sagnameistara.
Gerðar hafa verið kvikmyndir eftir sögum hans. Efnivið sagna sinna og Ijóða
sœkir Bill einkum til bernskustöðvanna á Nýja Islandi.
Kunnasti rithöfundur í Kanada af ís-
lensku bergi brotinn er án efa Willi-
am D. Valgardson eða Bill Valgardson
einsog hann er nefndur í daglegu tali.
Skáldsaga hans, Gentle Sinners, og þrjú
smásagnasöfn hafa vakið verulega athygli í
Kanada og víða um lönd. Skáldsagan og
einar fimm af smásögunum hafa verið
kvikmyndaðar af The National Film
Board of Canada og The Canadian Broad-
casting Corporation (CBC). Kvikmyndin
Gentle Sinners var sýnd í íslenska ríkis-
sjónvarpinu fyrir tveimur eða þremur ár-
um. Smásögur Bills hafa verið þýddar á
margar tungur, og er þær meðal annars að
finna í sýnisbókum kanadískra bók-
mennta á norsku, þýsku, ítölsku, úkra-
ínsku og rússnesku.
Bill Valgardson fæddist í Gimli í Mani-
toba-fylki árið 1939 og sleit barnsskónum
á þeim sögufræga stað þarsem fyrstu ís-
lensku landnemarnir tóku sér bólfestu á
bökkum Winnipeg-vatns árið 1876. Lang-
afi hans, Ketill Valgarðsson, kom 18 ára
gamall af Snæfellsnesi ásamt fóður sínum,
Valgarði Jónssyni, og settist að á Nýja
íslandi 1878. Sonur hans var Sveinbjörn
Valgardson, kunnur smiður og aflakló.
Faðir Bills, Alfred H. Valgardson, var
fiskimaður og kvæntist konu af írskum
uppruna, þannig að Bill rekur móðurætt
sína til frænda okkar á írlandi.
ill lifði bernsku- og æskuárin í Gimli
við kröpp kjör, enda var fátækt land-
læg á þeim árum og langt framá sjötta
áratug aldarinnar. Því olli meðal margs
annars sérlyndi og samvinnutregða Vest-
ur-íslendinga sem voru ófúsir að læra af
nágrönnum sínum frá Úkraínu, en þeir
höfðu haft með sér í farteskinu að heiman
hugsjón samhjálpar og samvinnu, aukþess
sem þeir voru betur efnum búnir en ís-
lensku landnemarnir, þó bóklausir væru
og raunar ólæsir. íslendingarnir hokruðu
hver í sínu horni með bækur sínar og bréf,
veiddu fisk þegar gaf og seldu hann hver
fyrir sinn reikning án hliðsjónar af sameig-
inlegum hagsmunum. Væri ýjað að hug-
myndum um samstarf, brugðust þeir hin-
ir verstu við. Framyfir seinni heimsstyrj-
öld voru fiskmarkaðir í Winnipeg á valdi
hinnar alræmdu mafíu í Chicago og erfitt
að sjá við margvíslegum klækjum hennar.
Af því leiddi að menn sáu sjaldan grænan
eyri og létu miskunnarlaust hlunnfara sig í
viðskiptum við slóttuga fiskkaupmenn.
Það var Alfred faðir Bills sem um síðir
fékk því til leiðar komið, að efnt var til
samtaka fiskimanna og þá jafnframt settur
á laggirnar sparisjóður sem móðir hans
veitti forstöðu. Olli það umtalsverðum
breytingum á lífskjörum staðarbúa, sem
nú fóru fyrst að sjá peninga og gátu jafnvel
lagt fyrir smáupphæðir til mögru áranna.
Langflestir íbúanna í Gimli, sem voru
um 300 talsins þegar Bill man fyrst eftir
sér, bjuggu lengivel í frumstæðum kum-
böldum sem hróflað hafði verið upp af
vanefnum og takmarkaðri verkkunnáttu,
en Bill naut þeirra forréttinda að búa í
reglulegu húsi sem afi hans hafði reist með
fagmannlegu handbragði. Þeir voru tveir
bræðurnir, og sá eldri fór á sjóinn, gerðist
50 ÞJÓÐLÍF