Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2007, Qupperneq 97

AGRIP VEGGSPJALDA / XIII.
VÍSINDARÁÐSTEFNA
V 50 íslenskir og bandarískir unglingar með astma. Þættir
sem hafa áhrif á lífsgæði
Erla Kolbrún Svavarsdóttir1, Brynja Örlygsdóttir1, Patricia V. Burkhart2,
Marsha G. Oakley2, Susan Westneat2, Mary Kay Rayens2
'Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2hjúkrunarfræðideild Háskólans í Kentucky,
Lexington, USA
eks@hi.is
Inngangur: Astmi hefur áhrif á 9% íslenskra barna og 12%
bandarískra barna. Takmarkaðar rannsóknir eru til um lífsgæði
unglinga með astma. Tilgangur þessarar pílot rannsóknar
var að kanna lýðfræðilega, persónubundna, samskipta og
sjúkdómsmiðaða þætti sem hafa áhrif á lífsgæði unglinga með
astma bæði hér á landi sem og í Bandaríkjunum.
Efniviður og aðferðir: Þessi lýsandi þverskurðarrannsókn
innihélt unglinga með astma (N=30; «=15 íslenska unglinga; «=15
bandaríska unglinga) á aldrinum 13-17 ára, sem að stærstum
hluta fengu heilbrigðisþjónustu á læknastofum og göngudeildum
barna og unglinga í Mið-Kentucky og í Reykjavík. Megnið af
úrtakinu voru af evrópskum uppruna. Bandarískir unglingar
(47% karlkyns;53% kvenkyns) voru að meðaltali 14,6 ára (SD=-
1,5); íslenskir unglingar (73% karlkyns; 27% kvenkyns) voru
að meðaltali 15,1 ára (SD=\,5). Sjö spurningarlistar sem mældu
breytur á borð við bakgrunnsupplýsingar, þunglyndiseinkenni og
astmaspurningar (fjórir þættir mældu áhrif astma á daglegt líf),
takmarkanir vegna astmans og lífsgæði, var dreift til unglinganna.
Aðhvarfsgreining var notuð til að spá fyrir um lífsgæði unglinga
með astma.
Niðurstöður: Hærri þunglyndiseinkenni, fleiri einkenni um að
vera félagslega illa staddur/stödd vegna astmans og það að þurfa
að takmarka hreyfingu og/eða íþróttaiðkun vegna astmans, spáði
marktækt fyrir um lægri lífsgæði meðal unglinganna. Þjóðerni
(íslenskir á móti bandarískum) og kyn unglinganna höfðu hins
vegar ekki marktæk áhrif.
Ályktanir: Hjúkrunarmeðferðir sem yrðu þróaðar til að minnka
þunglyndiseinkenni og félagslega einangrun gætu bætt lífsgæði
unglinga með astma. Takmarkanir rannsóknarinnar var lítil
úrtaksstærð og spurningalistakönnun sem gæti hafa haft áhrif á
réttmæti og áreiðanleika gagnanna.
Þakkir: Rannsóknin var styrkt af Faculty Research Support
Grant at the University of Kentucky og Astra Zeneca.
V 51 Tilfinningaleg líðan og tengsl heilbrigðra og langveikr
íslenskra barna við skólann
Erla Kolbrún Svavarsdúttir
Hjúkrunarfræðideild HI
eks@hi.is
Tilgangur: Að meta tengsl barna og tilfinningalega líðan þeirra
í skólum meðal 10-12 ára íslenskra barna sem eru heilbrigð eða
með langvinna sjúkdóma.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er þverskurðarrannsókn þar
sem 480, 10 til 12 ára börn (209 drengir og 271 stúlka) og 38
kennarar tóku þátt frá 12 grunnskólum í Reykjavík, sem voru
valdir af handahófi. Gögnum var safnað í mars 2004 og stóð
gagnasöfnun yfir fram í byrjun júní 2004. Aðhvarfsgreining og
óháð t-próf voru notuð til að prófa tilgátur.
Niðurstöður: Stúlkur voru marktækt tengdari skólanum og
höfðu marktækt jákvæðari tilfinningaleg tengsl við skólann en
drengir. Börn með langvinna sjúkdóma voru marktækt minna
tengd skólanum og höfðu marktækt neikvæðari tilfinningaleg
tengsl við skólann heldur en heilbrigð börn. íslensk börn með
geðræn (andleg) sjúkdómseinkenni eða námserfiðleika voru
marktækt minna tengd skólanum og höfðu marktækt neikvæðari
tilfinningaleg tengsl við skólann en skólafélagar þeirra sem voru
með langvinna líkamlega sjúkdóma. Mat kennara á félagsfærni
barnanna spáði marktækt fyrir um tengsl bæði drengja og stúlkna
við skólann sem og tilfinningalegri líðan þeirra í skólanum.
Ályktanir: Nauðsynlegt er að skólahjúkrunarfræðingar sem og
aðrir starfsmenn skólann noti forvarnir til að koma í veg fyrir
tengslaleysi barna í skólum landsins, sérstaklega meðal 10-12 ára
drengja og meðal langveikra barna og þá sérstaklega barna sem
eiga við geðræn (andlega) sjúkdómseinkenni og námserfiðleika
að stríða.
V 52 Fræðslu og stuðningsmeðferð fyrir aðstandendur
einstaklinga með átröskun til að styðja fjölskyldumeðlim
við bata
Margrél Gísladúttir1, Erla Kolbrún Svavarsdóttir2
'Landspítali, 2hjúkrunarfræðideild HÍ
marggisl@landspitali. is
Inngangur: Eitt til þrjú prósent kvenna eru talin þróa átröskun
á aldrinum 14-19 ára og allt að 10% kvenna eru talin þróa
átröskunareinkenni. Tilgangur rannsóknarinnar var að hjálpa
aðstandendum í stuðningshlutverki í bataferli fjölskyldumeðlims
með átröskun.
Efniviður og aðferðir: I rannsókninni var notað aðlagað
tilraunasnið (quasi) með eins hóps fyrir og eftirprófun.
Fjölskyldumeðlimir með átröskun höfðu sjúkdómsgreininguna
lystarstol, lotugræðgi eða átröskun ekki skilgreind að öðru leyti.
Aðstandendur voru foreldrar, makar eða systkini eldri en 18
ára. Veitt var fræðsla og stuðningsmeðferð fyrir 21 þátttakenda í
þremur hópum. Stuðst var við Calgary fjölskyldumeðferðarlíkan
(Wright og Leahey, 2005). Lagðir voru fyrir spurningalistarnir,
“Level of expressed emotion scale” (Cole og Kazarian, 1998),
“Family questionnaire” (Wiedemann, Rayki, Feinstein og
Hahlweg 2002) og “Anorectic behavior observation scale”
(Vanderycken, 1992), fyrir og eftir síðasta meðferðartímann.
Lagður var fyrir bakgrunnsspurningalisti um þeirra mat á fræðslu
og stuðningsmeðferðinni eftir síðasta tímann.
Niðurstöður: Marktæk breyting varð á kvörðunum skilningur í
LEE spumingalistanum og matarhegðun, áhyggjur af þyngd og
mat og innsæi í sjúkdóm í ABOS spurningalistanum og klínísk
breyting varð á öðrum kvörðum í rétta átt. Aðstandendur voru
80-95% ánægð með fræðsluna, stuðningsmeðferðina og umræðu í
tímum og verkefnin virk hlustun, að skrifa og ræða reynslu sína af
að vera aðstandandi og að skrifa og ræða breytingar í samskiptum
og hefðum.
Læknablaðið/fylgihit 53 2006/93 97