Tímarit Máls og menningar - 01.05.1943, Blaðsíða 78

72
TIMARIT MALS OG MENNINGAR
á Skeiðarársand þann daginn. Og uppúr því snerist ferðalagið
þannveg fyrir okkur, að við afréðum að bíða í Svínafelli, þar til
póstur kæmi að austan og verða honunr samferða vesturyfir sand-
inn. Seint myndi mannsliðinu verða ofaukið yfir Skeiðará.
Við notuðum þetta uppþot til þess að skoða okkur svolitið um
í Svínafelli. A svona fornu höfuðbóli tekur það langan tíma að stilla
eyrað á hinn fjölraddaða eftireym kynslóðanna, ekki sízt þegar
alltaf rignir og maður á eftir að fara yfir Skeiðará. Við urðum
þessvegna að gera okkur að góðu að takmarka athygli okkar við
hinar fátæklegu skuggamyndir hversdagsleikans.
Bæirnir, fjórir að tölu, standa undir dásamlega fagurri fjalls-
hlíð, sem öll er grasi og skógi þakin uppá efstu brúnir. Niður hlíð-
ina ganga nokkur hlýleg gil og giljadrög, gróin stórvöxnum skógi
og fögrum jurtum, og niður gilin renna silfurtærir lækir. En svo
að segja fast uppvið vesturútjaðra þessarar myndar fellur Svína-
fellsj ökull niðurá láglendið um slakka í fjallinu, leirgrár og sundur-
sprunginn, varla lengra en fimm mínútna gang frá bæjarhúsunum.
Á þeirri jörð, sem jökulhrönnin liggur nú yfir, segja fornar sagnir,
að staðið hafi bærinn Freysnes, er lagðist í eyði í jökulhlaupinu
mikla á fjórtándu öld. Þá tók af um 40 bæi í Litlahéraði, einu af
blómlegustu sveitum landsins. Eftir þá tortímingu hlaut það nafnið
Öræfi.
Þegar horft er heimanfrá Svínafelli í suðurátt, sér yfir haga og
engi svo langt sem auga eygir. En í vestri og suðvestri blasir við
Skeiðarársandur, og bak við hann, lengst í vestri, rís Lómagnúp-
ur uppúr þessari miklu auðn dauðans, lóðrétt einsog bergkastali
frjálsrar þjóðar.
Ef það skyldi eiga fyrir þér að liggja að halda heimað Svina-
felli úr austurátt á björtum sumardegi, í fyrsta sinn á æfi þinni,
mætir augum þínum mynd, sem er ólík öllu öðru, sem þú hefur
nokkurntíma augum litið hér á landi. Áður en þú rámkar við þér,
ertu farinn að spyrja sjálfan þig: Hvað er þetta? Hvert er ég kom-
inn? Er ég á leið inní fjallaþorp suðurí Sviss? Eða er þetta hugar-
burður, sem einhverntíma hefur borið fyrir sjónir mínar í draumi?
Eða er ég að hverfa inná land lifenda. sem ég hef Iesið um í helgum