Tímarit Máls og menningar - 01.03.1951, Page 111

U.MSAGNIR UM BÆKUR
101
fulltíða, sem hafa alið allan aldur sinn
á þessari möl og eiga engan grænan dal
að hverfa til í skáldskap sínum. Einn af
þeim er Elías Mar.
Vögguvísa er reykvískasta saga, sem
enn hefur verið skrifuð, ekki sízt fyrir
það, að hér er fyrsta sinn reynt í alvöru
að lýsa lífi borgarinnar með hennar eig-
in tungutaki. I samanburði við múgmál
heimsborganna má vera það sé hálfkar-
að og lítt harðnað til bókmenntalegra
átaka, að því skapi sem Reykjavík er
skemmra komin á veg heimslegrar for-
herðingar. En málfarið og staðblærinn
virðast svo ófölsuð í sögu Elíasar, að
lesandanum finnst hann anda að sér
reykvísku lífslofti. Höfundinum hefur
hvað sem öðru líður tekizt að leggja
undir bókmenntir okkar áður ónuminn
skika af íslenzkum virkileika, og er það
meir en lítilla gjalda vert. En auðvitað
verður sagan jafnframt að ná máli á
annan almennari kvarða.
Vögguvísa byrjar eins og glæpasaga.
Þrír unglingar brjótast inn og stela pen-
ingum. Bambínó (það útleggst víst barn-
unginn) er yngstur, tæpast kominn af
barnsaldri og er teymdur út í þetta ævin-
týri af Badda Pá, sem er átrúnaðargoð
hans, hálffullorðinn, svalur og myndar-
legur gæi í augum piltsins. Sagan ger-
ist á þeim fjórum náðardögum, sem
þeim eru léðir, þangað til þeir verða
uppvísir að brotinu.
Bambínó fær auðvitað hlut af þýf-
inu. Peningaráðin opna honum ýmis
tækifæri og hann berst eins og rekald
frá einni freistingu til annarrar þar til
hann hafnar í svaðinu úti fyrir húsi
sjálfstæðisins að kvöldi sunnudags, en
þá hefur allt komizt upp og sagan er öll.
Framan af tekst vel að sýna hvernig
sektarvitundin orkar á barnshuga Bam-
bínós, en síðan er eins og aukapersónur
og annarleg atvik taki ráðin af höfundi
og fari að ryðja sér um of til rúms í
sögunni og að sama skapi hverfur Bam-
bínó í þoku. Að þessu leyti er Arngríms
þáttur heildsala verulegur söguspillir,
of langur, ósannfærandi og ekki heldur
nógu skemmtilega fráleitur. I skapgerð
Badda Pá er kynlegur tvískinnungur,
sem erfitt er að sætta sig við. Hann er
í sögubyrjun harðsoðinn smáþjófur, sem
vílar ekki fyrir sér að leiða Bambínó á
glapstigu upp á sport, en kúvendir yfir
í fílósófískan prédikara með snert af
þjóðfélagslegri vandlætingu og talar þá
um fyrir drengnum af föðurlegri ábyrgð-
artilfinningu.
Vögguvísa er fyrst og fremst safn
svipmynda úij lífi hinnar auðnulitlu
stríðskynslóðar og kynnir okkur nánar
ýmis einkenni þeirrar menningarlegu
áttavillu, sem oft gengur undir nafninu
siðspilling æskulýðsins. Sagan ber það
ótvírætt með sér að höfundur hefur
ekki látið sér nægja að henda á skot-
spónum þekkinguna á því umhverfi,
sem lýst er. Einkum hefur hann lagt sig
eftir hinu nýstárlega málfari hinna átta-
villtu og byggir frásagnarstílinn á slangi
þessu, að vísu með misjöfnum árangri
frá sjónarmiði hreinnar orðlistar, en
þó veldur þessi stílblær mestu um það,
hversu lýsingar sögunnar orka víða
gagngert á lesandann.
Að hinu leytinu ber sagan nokkur
neikvæð merki fræðimennskunnar, sem
að baki henni liggur. Höfundi hefur
sýnilega verið sárt um að hafna neinu
af þeim efniviði, sem hann átti saman
dreginn. Fyrir það minnir hún sumstað-
ar á syrpu, þar sem öllu er haldið til
haga. Þessar myndir og drög eru varla
svo unnin, mynda tæplega svo rökvíslega