Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Blaðsíða 78

268
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Önnur mynd: Tsjekhov er nú þegar viðurkenndur sem ..einn af þeim
er mesta hæfileika hafi til brunns að bera“. Akademían verðlaunar smá-
sagnasafn hans „Ljósaskipti“. Hann skrifar minna en áður og er vand-
lálari. Sérhver ný saga, sem hann lætur frá sér fara, vekur deilur. Öll
bókmenntarit sækjast eftir sögum hans. En Mikhailovskij sem var for-
ystumaður bókmenntaæsku þeirra tíma hamrar stöðugt á því, að rit
Tsjekhovs hafi engan boðskap að flytja, og þetta verður þess á einhvern
hátt valdandi að það dregst að hann hljóti almenna viðurkenningu.
Samt segir Leo Tolstoj: „Hér er kominn fram höfundur sem ánægja
er að tala um.“
Og Grigorovitsj gamli, einn af hinum svokölluðu „leiðarljósum“ rúss-
neskra bókmennta, tekur enn dýpra í árinni. Þegar Tsjekhov er, að Gri-
gorovitsj viðstöddum, jafnað við einhvern miðlungs höfund með „göf-
ugum hugsjónum", segir hann: „Hann er ekki þess verður að kyssa fót-
spor þeirrar flóar sem hitið hefur Tsjekliov.“ Og um söguna „Kalt blóð“
sagði hann, að sönnu hvíslandi, eins og þessi orð Iétu alltof mikið yfir
sér til að liægt væri að segja þau fullum rómi: „Þessari sögu geturðu
stungið inn í hókahilluna þína við hliðina á Gogol,“ og hann bætti við:
„þú veizt, hvað ég á við rneð því!“
Annað rússneskt bókmenntaljós, Boborykín, segir að hann neiti sér
ekki um þá ánægju að lesa Tsjekhov-sögu á hverjum degi.
Um þetta leyti er Tsjekhov mitt í iðandi lífi höfuðborgarinnar,
blandar geði við rithöfunda, leikara og listamenn af ýmsu tagi, ýmist í
Moskvu eða St. Pétursborg. Hann hefur yndi af samkvæmum, andrík-
um samræðum, og er tíður gestur að tjaldabaki á leiksviðum. Hann
ferðast mikið bæði innan og utan Rússlands, elskar lífið og lætur jafn
lítið yfir sér og ávallt fyrr, og ennþá stundar hann meira að hlusta og
taka eftir en tala. Frægð hans fer stöðugt vaxandi.
Þriðja mynd: Tsjekhov í Listaleikhúsinu.
Annað tímabil þessara minninga minna um Tsjekhov á sér að nokkru
leyti skýr endimörk með hinni mishepnuðu sýningu ,.Máfsins“ í St.
Pétursborg. Það er eins og þessi ósigur dragi úr honum allan kjark og
um leið verða greinileg þáttaskil í lífi hans. Fram að þessu held ég að
enginn hafi minnzt á veikindi hans, en síðan er naumast hægt að hugsa
sér Tsjekhov öðruvísi en sem fórnarlamb dulins og hætlulegs sjúkdóms.
Hann skrifar minna og minna, naumast meir en tvö — þrjú verk á ári.